Anturiaethau Robinson Crusoe/Pennod XI

Anturiaethau Robinson Crusoe

gan Daniel Defoe

wedi'i gyfieithu gan William Rowlands, Porthmadog

PENNOD XI.
ROBINSON YN MYND AR DAITH I YSBÏO'R YNYS.

CANFÛM yn awr y gellid rhannu tymhorau'r flwyddyn yn gyffredin, nid yn haf a gaeaf fel yn Ewrop, ond yn dymhorau glawog a thymhorau sych; fel hyn gan mwyaf:

Hanner Chwefror	$\scriptstyle {\left.{\begin{matrix}\ \\\\\ \\\ \ \end{matrix}}\right\}\,}$ Glawog, gan fod yr haul y pryd hwnnw un ai ar Linell y Cyhydedd, neu yn agos iddi.
Mawrth
Hanner Ebrill

Hanner Ebrill	$\scriptstyle {\left.{\begin{matrix}\ \\\\\ \\\ \\\ \\\ \\\ \\\ \ \end{matrix}}\right\}\,}$ Sych, gan fod yr haul pryd hwnnw ar y Gogledd i'r Llinell.
Mai
Mehefin
Gorffennaf
Hanner Awst

Hanner Awst	$\scriptstyle {\left.{\begin{matrix}\ \\\\\ \\\ \ \end{matrix}}\right\}\,}$ Glawog, gan fod yr haul wedi dychwelyd yr adeg honno.
Medi
Hanner Hydref

Hanner Hydref'	$\scriptstyle {\left.{\begin{matrix}\ \\\\\ \\\ \\\ \\\ \\\ \\\ \ \end{matrix}}\right\}\,}$ Sych, gan fod yr haul y pryd hwnnw ar y deau i'r Llinell.
Tachwedd
Rhagfyr
Ionawr
Hanner Chwefror

Daliai'r tymhorau glawog weithiau'n hwy ac weithiau'n fyrrach, fel y digwyddai'r gwyntoedd chwythu; ond dyma fel y sylwais arni at ei gilydd. Wedi i mi ganfod trwy brofiad y canlyniadau niweidiol o fod allan yn y glaw, gofelais am ddarbod fy ymborth ymlaen llaw, fel na fyddai dim rhaid i mi fynd allan; ac eisteddwn i mewn gymaint ag oedd yn bosibl yn ystod y misoedd gwlybion. Yr oedd gennyf ddigon i'w wneud, gan fod arnaf eisiau amryw bethau nad oedd modd i mi eu cael ond trwy lafur caled ac ymroddiad cyson, yn arbennig, cynigiais amryw ffyrdd ar wneud basged, ond yr oedd yr holl frigau a fedrwn gael i'r pwrpas mor frau fel nad oeddynt dda i ddim. Ond un diwrnod trawodd i'm meddwl y buasai brigau'r goeden y toraswn y stanciau ohoni cyn wytned â helyg, a phenderfynais roi cynnig arnynt. A thrannoeth euthum i'm tŷ yn y wlad, fel y galwn ef, ac wedi torri rhai o'r brigau lleiaf, gwelwn eu bod i'r pwrpas; a'r tro nesaf, euthum yno gyda bwyall a thorri llawer ohonynt, gan fod yno ddigonedd. Dodais y rhain i sychu wrth y clawdd, a phan oeddynt yn barod i'w defnyddio cludais hwynt i'm hogof; ac yma yn ystod y tymor nesaf, bum wrthi orau y medrwn yn gwneud basgedi i gario pridd, a hefyd i gludo neu gadw unrhyw beth yn ôl fel y byddai angen arnaf. Ac er nad oeddwn yn eu gorffen yn hardd iawn, eto gwnawn hwynt yn ddigon buddiol i'm pwrpas i.

Soniais o'r blaen fod arnaf awydd mawr gweld yr ynys i gyd; ac yn awr, penderfynais deithio ar ei thraws i'r ochr arall, a chan gymryd fy ngwn, bwyall, a'm ci, a llawer mwy o bowdwr a haels nag arfer, gyda dwy deisen galed a swp mawr o resin, cychwynnais ar fy nhaith. Wedi i mi fynd heibio i'r dyffryn lle y safai fy hafoty, deuthum i olwg y môr yn y gorllewin, a chan ei bod yn ddiwrnod clir gwelwn dir yn eglur, ond ni fedrwn ddweud pa un ai ynys ai cyfandir ydoedd; ond codai'n uchel iawn gan ymestyn o'r gorllewin i'r De—Orllewin yn y pellter; yn fy marn i, nid oedd ddim llai na phymtheg i ugain milltir o ffordd.

Ni wyddwn pa ran o'r byd a allai hwn fod, heblaw fy mod yn gwybod ei fod yn rhyw ran o'r America, a barnwn yn sicr ei fod yn agos i diriogaethau'r Ysbaen, ac anwariaid efallai yn byw yno; a phe buaswn wedi glanio yno buaswn mewn cyflwr gwaeth nag yr oeddwn ynddo'n awr. Bodlonais felly ar drefn Rhagluniaeth, a dechreuais gredu ei bod yn trefnu popeth er gwell. Felly cerddais ymlaen yn hamddenol, a chefais fod yr ochr hon i'r ynys, lle yr oeddwn yn awr, yn hyfrytach o lawer na'm hochr i,—y Savannas neu'r dolydd teg, wedi eu haddurno â blodau a glaswellt, ac yn llawn coedwigoedd hyfryd.

Gwelais lawer parrot yno, a buaswn yn falch o fod wedi dal un i'w gadw'n ddof a'i ddysgu i siarad â mi. Ac ar ôl cymryd cryn drafferth, fe ddeliais barrot ifanc, gan i mi ei daro i lawr â'm ffon; ac wedi i mi ei gael, deuthum ag ef adref; ond ni fedrais ei ddysgu i siarad am rai blynyddoedd. Fodd bynnag, o'r diwedd dysgais ef i'm galw wrth fy enw.

Cefais hwyl anghyffredin ar y daith hon. Ar y gwastadeddau cefais ysgyfarnogod, fel y tybiwn i, a llwynogod; ond yr oedd gwahaniaeth mawr

Y pethau rhyfedd, di-lun, hyll a wneuthum.
(Gwel tud. 107).

rhyngddynt a rhai eraill a welswn, ac ni allwn feddwl am eu bwyta er i mi ladd amryw; ond nid oedd dim rhaid i mi fentro hynny, gan nad oedd dim prinder bwyd arnaf, a hwnnw'n beth da iawn hefyd, yn enwedig y tri math hyn, sef geifr, colomennod, a chrwban.

Cyn gynted ag y deuthum i lan y môr, fe'm synnwyd wrth weld fy mod wedi bwrw fy nghoelbren ar yr ochr waethaf i'r ynys, canys yma yr oedd y traeth wedi ei orchuddio â chrwbanod di—rif, tra ar yr ochr arall, nid oeddwn wedi canfod dim ond tri mewn blwyddyn a hanner. Yr oedd yma hefyd nifer diderfyn o adar o bob math; rhai yr oeddwn wedi eu gweld o'r blaen, a rhai na welswn erioed mohonynt, ac ni wyddwn mo'u henwau, heblaw y rhai a elwir yn adar pengwyn.

'Rwy'n cyfaddef fod yr ochr hon i'r wlad yn hyfrytach o lawer na'r eiddof fi, eto, nid oedd ynof duedd leiaf i symud. Fodd bynnag, teithiais ar hyd glan y môr i'r dwyrain, tua deuddeng milltir mae'n debyg, ac yna gan osod polyn mawr ar y traeth yn arwydd, penderfynais fynd adref drachefn, ac y cymerwn y daith nesaf i'r ochr arall i'r ynys, ar du'r dwyrain i'm trigfan, ac felly ar gylch nes dyfod i'r polyn drachefn.

Nodiadau