Anturiaethau Robinson Crusoe/Pennod XIX
| ← Pennod XVIII | Anturiaethau Robinson Crusoe gan Daniel Defoe wedi'i gyfieithu gan William Rowlands, Porthmadog |
Pennod XX → |
PENNOD XIX.
ROBINSON YN DARGANFOD OGOF, LLE Y CAIFF LOCHES RHAG YR ANWARIAID.
DELIAIS ati yn y dull hwnnw am yn agos i flwyddyn wedi hynny, ac nid euthum i fyny'r bryn o gwbl i weld a oedd rhai ohonynt yn y golwg. Ond fe symudais fy nghwch i ben dwyreiniol yr ynys a gadewais ef mewn cilfach lle y gwyddwn na ddeuai'r anwariaid yno ar gyfrif yn y byd. Ar wahan i hyn, cadwn o'r golwg yn fwy nag erioed, ac anfynych yr awn o'm cell oddieithr i odro fy ngeifr a gofalu am fy mhraidd yn y coed.
Y mae'n sicr nad oedd yr anwariaid hyn ddim yn cyrchu i'r ynys gyda'r bwriad o ddarganfod dim byd yno, ac felly ni fyddent byth yn crwydro o'r traeth. Ond fe roddodd y peryglon hyn a'r ofn parhaus oedd arnaf ben ar bob dyfais a chynllun o'm heiddo er sicrhau gwell cyfleusterau a hwylustod i mi yn y dyfodol. Yn awr gofalwn fwy am fy niogelwch nag am fy mwyd. Ni fynnwn guro hoelen na thorri darn o bren yn awr, rhag ofn y clywid y sŵn a wnawn; llawer llai y taniwn wn, am yr un rheswm; ac, yn anad dim, byddwn yn annioddefol o anesmwyth wrth wneud tân, rhag ofn i'r mwg fy mradychu, ac am y rheswm hwn symudais y rhan honno o'm gwaith yr oedd angen tân ynglŷn â hi, megis crasu potiau a phibelli, i'm lle newydd yn y coed. Yno, er cysur dirfawr i mi, darganfûm ogof naturiol yn y ddaear a âi i mewn am ffordd bell, a lle, mi dybiaf, na feiddiai'r un dyn anwar fyth fentro i mewn iddo; ac yn wir ni feiddiai'r un dyn arall oni bai ei fod fel fi â mwy o angen lloches ddiogel arno na dim.
Yr oedd genau'r twll hwn wrth odre craig fawr. Rhyw ddiwrnod, tra'r oeddwn yn torri coed yn y fan hon, sylwais fod yno ryw fath o le gwag tu cefn i gangen dew o brysgwydd isel. Yr oedd arnaf flys edrych i mewn iddo; ac wedi cyrraedd at ei enau gyda chryn lawer o anhawster, gwelwn ei fod yn lled fawr; hynny yw; yn ddigon mawr i mi sefyll yn syth ynddo, ac efallai un arall gyda mi. Ond rhaid i mi gydnabod fy mod wedi brysio allan ynghynt nag yr euthum i mewn; canys wrth i mi edrych ymhellach i mewn iddo, a'r lle yn hollol dywyll, gwelwn ddau lygad mawr disglair rhyw greadur a befriai fel dwy seren. A chan ymwroli, cydiais mewn ffagl fawr o'r tân, a rhuthrais i mewn drachefn â'r pren yn fflamio yn fy llaw. Nid oeddwn wedi mynd dros dri cham i mewn na ddychrynwyd fi bron gymaint ag o'r blaen; gan i mi glywed ochenaid uchel, megis gŵr mewn poen, a dilynwyd hi â sŵn drylliog, fel rhywun yn hanner torri geiriau, ac yna ochenaid ddofn drachefn. Cymerais gam yn ôl, ac fe'm tarawyd â'r fath syndod nes yr oedd chwys oer drosof; a phe buasai het am fy mhen nid wyf yn sicr na chodasai fy ngwallt hi i ffwrdd. Ond gan ymwroli drachefn gymaint ag a fedrwn, ac ymgalonogi rhyw ychydig wrth feddwl fod gallu a phresenoldeb Duw ymhobman, cerddais ymlaen drachefn, ac yng ngolau'r ffagl wrth ei dal ychydig uwch fy mhen, gwelwn yn gorwedd ar lawr hen fwch gafr mawr aruthrol, ar wneud ei ewyllys, ac yn ymladd am ei anadl; ac yn marw o henaint yn unig. Cyffroais ychydig arno i weld a allwn ei gael oddiyno, a cheisiodd symud, ond ni allai godi; a thrawodd i'm meddwl nad oedd waeth iddo orwedd yn y fan honno; canys os oedd wedi peri'r fath fraw i mi, byddai'n sicr o ddychrynu'r anwariaid os byddai rhywrai ohonynt mor eofn â dyfod i mewn yno tra byddai rhywfaint o fywyd ynddo.
Yn awr dechreuais edrych o amgylch, a gwelwn nad oedd yr ogof ddim ond bechan iawn. Efallai ei bod tua deuddeg troedfedd drosti, ond nid oedd ffurf yn y byd arni, na chrwn na sgwâr, gan nad oedd dim dwylo erioed wedi bod yn gweithio arni ond rhai Natur. Sylwais hefyd fod yno le yn ei phen draw a âi ymhellach i mewn, ond yr oedd mor isel fel yr oedd yn rhaid i mi grafangu ar fy mhenliniau a'm dwylo i fynd i mewn yno; a chan nad oedd cannwyll gennyf gadewais iddo am ychydig, ond penderfynais ddychwelyd drannoeth gyda chanhwyllau. A thrannoeth deuthum yno, a chennyf chwech o ganhwyllau mawrion, a wnaethwn fy hunan, canys gwnawn ganhwyllau da yn awr o wêr geifr. Wedi i mi fynd drwy'r lle cul, gwelwn fod y to yn codi'n uwch, bron ugain troedfedd, 'r wy'n credu. Ond ni welwyd erioed y fath olygfa odidog yn yr ynys, mi dybiaf, ag ydoedd gweld ochrau a tho yr ogof hon; adlewyrchai'r muriau gan mil o
.jpg)
Yr oeddynt yn dawnsio i gyd o amgylch y tân.
(Gwel tud. 158).
oleuadau arnaf o'm dwy gannwyll. Beth oedd yn y graig, pa un ai diemwnt, neu ryw feini gwerthfawr eraill, ai aur, ni wyddwn i ddim. Yr oedd y llawr yn sych a gwastad, a rhyw fath o raean mân arno, fel nad oedd yno yr un creadur ffiaidd na gwenwynig i'w weld; ac nid oedd yno ddim lleithder na gwlybaniaeth ar yr ochrau na'r to. Yr unig anhawster ydoedd y fynedfa iddi; ond gan ei bod yn gyfryw loches ag yr oedd arnaf ei heisiau, tybiwn mai hwylustod oedd hynny; yn wir, yr oeddwn yn falch o'r darganfyddiad, a phenderfynais, heb oedi dim, ddwyn y pethau y pryderwn fwyaf yn eu cylch i'r fan hon; yn enwedig fy ystorfa bowdr a'r arfau oedd gennyf dros ben, sef, dau ddryll adar, gan fod gennyf dri ohonynt i gyd, a thri mwsged, gan fod gennyf wyth o'r rheini.
Yn awr dychmygwn fy mod yn debyg i un o'r hen gewri hynny y dywedir eu bod yn byw mewn ogofau a thyllau yn y creigiau lle na allai neb ddod yn agos atynt; ac fe'm darbwyllais fy hunan, tra byddwn yma, hyd yn oed petai pum cant o anwariaid yn fy hela, na fedrent byth ddod o hyd i mi; neu, pe gwnelent hynny, ni feiddient ymosod arnaf yn y fan hon. Bu'r hen fwch gafr farw yng ngenau'r ogof, drannoeth wedi i mi ddarganfod y lle, ac yr oedd yn haws i mi o lawer dorri twll mawr yno, a'i daflu iddo a'i orchuddio â phridd, na'i lusgo allan; a chleddais ef yno, rhag peri tramgwydd i'm trwyn.
Yr oeddwn yn awr wedi byw am dair blynedd ar hugain ar yr ynys hon; ac yr oeddwn wedi cynefino cymaint â'r lle ac â'r dull o fyw, fel, petaswn i'n sicr na fuasai'r anwariaid ddim yn aflonyddu arnaf, y buaswn yn fodlon treulio gweddill fy oes yma, hyd yn oed tan y foment olaf, hyd nes y buaswn yn gorwedd i lawr a marw fel yr hen afr yn yr ogof. Yr oedd gennyf hefyd ychydig bethau i'm difyrru, a barai i'r amser fynd heibio yn fwy pleserus nag o'r blaen. Yn gyntaf, yr oeddwn wedi dysgu Pol i siarad; a gwnâi hynny mor groyw a chlir fel yr oedd yn hyfryd iawn i mi, a bu fyw gyda mi am chwe blynedd ar hugain. Bu fy nghi yn gydymaith difyr ac annwyl iawn i mi am ddim llai nag un mlynedd ar bymtheg o amser, a bu farw wedyn o ddim byd ond henaint. Gyda golwg ar fy nghathod, amlhaodd y rhain gymaint fel y bu rhaid i mi saethu amryw ohonynt rhag iddynt fy nifa i a phopeth oedd gennyf; ond, o'r diwedd, trwy eu gyrru ymaith oddiwrthyf yn barhaus, a pheidio â rhoi dim bwyd iddynt, rhedodd y cwbl yn wyllt i'r coed, oddieithr dwy neu dair o'm ffafriaid; ac yr oedd y rhain yn rhan o'm teulu. Heblaw y rhain, cadwn yn wastad ddau neu dri myn gafr a ddysgwn i fwyta o'm llaw; ac yr oedd gennyf ddau barrot arall a siaradai'n bur dda, a gwaeddent hwythau " Robin Crusoe," ond nid oedd yr un ohonynt fel y cyntaf. Yr oedd gennyf hefyd amryw o adar y môr na wn i mo'u henwau, y rhai a ddaliaswn ar y traeth, a thorri eu hadenydd; ac, fel y dywedais uchod, yr oeddwn yn dechrau bodloni ar y bywyd oedd gennyf pe gallesid ei ddiogelu oddi wrth ofn yr anwariaid.
Ond fel arall y trefnwyd iddi fod, ac nid peth o'i le fyddai i bawb a ddaw ar draws fy stori i, sylwi ar hyn; sef, mai y cyfrwng neu'r drws o ymwared, yn aml iawn, yng nghwrs ein bywyd, yw'r drwg a geisiwn ei ochelyd fwyaf, a'r un pan syrthiwn iddo yw'r mwyaf arswydus i ni; trwy hwnnw yn unig y gellir ein codi eilwaith o'r helynt y byddwn ynddo. Gallwn roddi amryw enghreifftiau o hyn yn ystod fy mywyd anesboniadwy i; ond ni fu'n hynotach mewn dim byd nag yn amgylchiadau blynyddoedd olaf fy mywyd unig yn yr ynys hon.