Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain/Awdl gan Gruffydd Williams, Braich Talog

← Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain

Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan Cymdeithas y Gwyneddigion

Awdl gan Dafydd Owen, y Gaer Wen →

AWDL

COFFADWRIAETH AM Y PARCHEDIG

GORONWY OWAIN.

BRIW! braw! brwyn! mawr gwyn gacth!bradwy yn awr
Brydain wen, ysywaeth!
Dros Gymru llen ddu á ddaeth;
Anhuddwyd awenyddiaeth.

Och! och! ys gorthrwm ochainmawr ynof
Am Oronwy Owain,
Per wawdydd, prif fardd Prydain,
Sy wr mud îs âr a main.

Carwr, mawrygwr,Cymreigiaithydoedd,
Awdwr prif orchestwaith,
Wrth wreiddiol reol yr iaith,
Braw farw hwn, brofwr heniaith!

Meddiannydd mwy o ddoniauac awen
Nag un yn ei ddyddiau:
Prydai gerdd (pa'nd prid y gwau?)
Gyson heb ry nag eisiau.
Yn iach awen a chywydd!
Darfu am ganu Gwynedd:
Duw anwyl! rhoed awenydd
A doniau byd yn y bedd!

Ow! dir Môn, wedi rhoi maethi esgud
Wiw osgordd gwybodaeth:
Och! ing a nych! angau wnaeth
I fro dewrion fradwriaeth.

Diwreiddiwyd ei derwyddon,
A'i beirdd sad: mae yn brudd son!
Gwae 'r ynys, aeth Goronwy
Ni bu ei fwy neb o Fôn.

Prif flaenawr mawr yn mhlith myrdd
O awduron hydron heirdd;
Bydd gwastad goffad o'i ffyrdd
Yn oed byd, ynad y beirdd.

Gorawen nef i'r gwr nod:
Uwch Homer cerddber y caid;
A chyson gathl uwch Hesiod,
Goreugerdd feirdd y Groegiaid.

Llyw barddas uwch Horas hen,
A Virgil gynnil ei gan,
Er rhwysg Rhufein-feirdd a'u rhin,
Gwr o enw mwy G'ronwy Mon.

Bu yn hyddysg, arwyddfardd bonheddig.
Coffau hen dreigliadau dirgeledig
Brython, a'u hachau, raddau mawrŷddig.
Chwith, hylaw athraw, a'i chwe iaith lithrig,
Bod yn ei ol! byd anelwig! mwyach—
Yn iach! ni wys bellach hanes bwyllig.

Tlysach na gwawd Taliesinyw ei waith,
Neu araith Aneurin;
Mwy ei urddas na Myrddin,
Ac uwch Dafydd gywydd gwin.

Edrychais, ymdreuliais dro,
Am raddol gymmar iddo,
Trwy fawr gyrch—tra ofer ais:—
Ni welais:—traul anolo.

Ni bu Brydain geinwen heb radau
Yr awen fawrwyrth er yn forau,
A choffa hoenwawd i'w chyffiniau,
Gan dderwyddon; mwynion emynau,
A beirdd uniawn, ewybr ddoniauenwog,
Syw, aurdorchog, godidog deidiau.

Goronwy gwr hynod o'r pendodau,
Ebrwydd lafurwyr yn eu beirddlyfrau:

Odid o'r beirddion, diwydion dadau;
Y bu un awdwr yn ei bennodau,
Mor ddestlus, fedrus fydrau,mor berffaith
Mewn iaith, iesin araith, a synwyrau.

Manwl a digwl y gweinidogodd;
Hud a gorddwy a phob gwyd gwaharddodd;
Rhagfarn, rhagrith, a gaulith ogelodd;
A mawl Iôn i blith dynion á daenodd;
Ac iddynt efe gyhoeddodd yn dwr
Enw y Creawdwr, i'r hwn y credodd.

Er trallodion gofalon filoedd
Bu lawen dirion mewn blinderoedd,
Gan wir gofiaw llaw a galluoedd
Duw Ior i'w weision hyd yr oesoedd:
Ei awen ber o'r dyfnderoeddisel
Ehedai 'n ufel hyd y nefoedd.

Bu trachyweithas bob tro chwithig
Yn hynt ei fywyd, fyd tarfedig.
Uthrol dro nodol dirwynedig
Troi o'r blaenawr mawr i Amerig:
Truenus beirddion, tra unig o'i ol:—
Tra niweidiol fu'r tro enwedig.

Yma poenwyd am y penial;
Yntau wrda hwnt o'i ardal
Yn bwrw einioes mewn bro anial:—
Trwm o'r ddwyochr, tramawr ddial!

Trymaf trethiad, breuddwyd irad, briddo dewrwas
Yn Virginia, llin hen Droia, 'n Llan Andreas.

Budd na chyfoeth na bedd ni chafodd
O'r eiddo Môn, er à ddymunodd:
A Duw er hynny da y rhanodd;
A f'ai oreu iddo ef rhoddodd:
Duw eilwaith a'i didoloddo'r byd trwch;—
Ei Nafi degwch nef a'i dygodd.

Yn iach! anwyl wych ynad,oedd ddichlyn
I'w ddwy uchel alwad;
Ffuraf fardd ac offeiriad;—
A throm och am athraw mâd!

Pregeth ryfedd o'i ethryb
I'n ochlyd ein uchel dyb.
Daiarwyd ei orwedd,
Lle yr awn oll yr un wedd.
Pa fodd in? pwy á fydd iach,
A'i dyfiad o waed afiach?
Un dawn rhag angau nid oes;—
Ei ran yw dwyn yr einioes.
Daiar i ddaiar ydd â;—
Ond awen; hi flodeua.

Er rhoi yn isel wir hanesydd,
Dewin dwnad, tyf dawn dywenydd
Yn egin o'i weryd gain irwydd;
Blodau'r iaith yw ei waith, wiw ieithydd;

Eirioes gan bob oes byddei ganiadau
I'w geneuau fal y gwin newydd.
Tra rhedo haul yn nen ysblennydd
Y rhed ei fawl, wr dihefelydd;
O dad i fab, dweud á fydd—moladwy
Am Oronwy, mawr ei awenydd!

Ofer o'i herwydd fawr hiraeth: pwyllwn;V
Na wylwn o'i alaeth:
Llawer iawn gwell y lle'r aeth,—
Fro dirion ddifradwriaeth.

Gwlad nef ei haddef heddyw,—
Trefad awen fâd nef yw.
Anwylfardd yn ei elfen
Ni thau â mawrhâu y Rhên.
Mae'n ysbryd tanllyd, unllef,
Un llawen hoen â llu nef,
Yn gwau mawl i'r bythawl Ben,
Duw duwiau Dad awen.

—Y CYW:

Sef Gruffydd Williams, Braich Talog, plwyf Llan Degai, yn Arfon.