Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon/Hermon, Llangadwaladr

← Sardis, Bodffordd

Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)

Salem, Bryngwran →

HERMON,

LLANGADWALADR.

DECHREUWYD pregethu gan yr Annibynwyr yn yr ardal hon yn y flwyddyn 1813, mewn tŷ o'r enw Penyrallt. Deuai y Parch. Jonathan Powell, Rhosymeirch; a'r Parch, David Beynon, y pryd hwnw o Lanerchymedd, yma yn lled reolaidd i gynal moddion crefyddol.

Adeiladwyd yr addoldy cyntaf yn y flwyddyn 1814, yr oedd y draul arianol tua £40. Cymerwyd gofal yr adeiladaeth gan Mr. William Pierce, Tyddyn y cwc, yr hwn a roddodd y tir i adeiladu arno; Mr. Rowland Jones, Melin wynt, Bodorgan; a Mr. Rowland Roderic, Fachell; yr oedd y gwyr hyn yn aelodau ar y pryd yn y Capelmawr. Wedi myned i'r capel newydd y corfforwyd yr eglwys gan y Parch. Jonathan Powell. Nifer yr aelodau yn y cymundeb cyntaf oedd 10.

Pan gynyddodd yr achos i raddau dymunol, rhoddwyd galwad unfrydol gan yr eglwys, yn y flwyddyn 1818, i'r Parch. Evan Roberts, i ymsefydlu yn eu plith. Ar ol bod yma am ychydig amser, tueddwyd ef i fyned i'r America, a sefydlodd yn Stuben, yn nhalaeth Efrog Newydd. Rhoddwyd galwad drachefn i'r Parch. William Roberts, o athrofa Neuaddlwyd, a neillduwyd ef i waith y weinidogaeth yn y lle hwn yn y flwyddyn 1826; bu farw yn nghanol ei ddefnyddioldeb, yn y flwyddyn 1830. Yn y flwyddyn 1832, gwahoddwyd y Parch. Ishmael Jones, o Lansanan, i gymeryd gofal yr eglwys, yr hwn a'i gwasanaethodd yn ffyddlon am yspaid 14 o flyneddau. Ail-adeiladwyd yr addoldy yn amser Mr. Jones, sef, yn y flwyddyn 1843; costiodd yr adeilad oddeutu £140. Symudwyd y ddyled yn llwyr oddi ar yr addoldy cyntaf, ac hefyd mewn rhan oddi ar yr ail, trwy ymdrechiadau cartrefol; nid oes ond £20 yn aros. Mae yr olwg bresenol ar yr achos yn Hermon, a'i ystyried yn ei holl ranau, yn rhagori ar ddim a welwyd er ei gychwyniad. Y gweinidog presenol ydyw y Parch. Thomas Ridge. Dywed Mr. Ridge "fod yr eglwys wedi derbyn yn helaeth o ddylanwadau cysurol a chynyddol yr adfywiad diweddar, fod nifer y dychweledigion ar y pryd yn lluosog, a'u bod, gydag ychydig eithriadau, yn ymddangos yn hynod o obeithiol." Bu yma rai pregethwyr yn cadw ysgol ddyddiol yn yr ardal ar wahanol adegau, ac yn pregethu yn achlysurol; sef, Mr. Titus Jones, y diweddar Barch. Hugh Lloyd, Towyn Meirionydd; a'r Parch, P. G. Thomas, yn awr yn Pennorth, sir Frycheiniog. Rhifedi yr eglwys ydyw 95, yr Ysgol Sabbathol 100, y gynulleidfa 150.