Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon/Saron, Bodedeyrn

← Bethel, Cemmaes

Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)

Soar, Rhosfawr →

SARON,

BODEDERN.

CYNYGIODD ychydig o Annibynwyr i ddechreu achos crefyddol yn y lle hwn mewn tŷ anedd o'r enw Plás-main, tua 60 mlynedd yn ol. Yn lled fuan ar ol dechreu yr achos, gorfodwyd hwy i ymadael o'r lle, a chymerasant hen dŷ anedd eilwaith i'r un perwyl, o'r enw Llawr-y-llan. Deusi y Parch. Robert Roberts, Salem, yno ar un adeg yn rheolaidd i bregethu. Dywed y Parch. John Hughes, gweinidog presenol yr eglwys hon, iddo fod yno rai ugeiniau o weithiau, pan yn fachgenyn, gyda'i dad yr adeg hono; yr oedd yma 3 neu 4 o hen frodyr duwiol, a 6 neu 7 o hen chwiorydd ffyddlon, sef Owen Rowland, yr Efail-newydd, a'i wraig mor nodedig ag yntau, a merch iddynt, yr hon sydd eto yn fyw ac yn dra ffyddlon gyda'r achos yn Saron.

Adeiladwyd yr addoldy presenol yn y flwyddyn 1829. Derbyniwyd y swm o £30 tuag at ddileu y ddyled o Gleifiog-isaf, a chyfranodd y Parch. R. Roberts £10 i'r un dyben, a gwnaed y gweddill i fynu trwy gasgliadau yr eglwys a'r gymydogaeth; yr oedd y draul tua £100, a thalwyd y cyfan. Rhoddodd Mr. Roberts ei lafur gweinidogaethol i eglwys Saron yn rhad yr holl dymor y bu yn gofalu drosti. Ni bu nemawr o arwyddion fod y caredigrwydd hwnw wedi bod o wir leshad i'r eglwys, ar ol ei ymadawiad ef i dderbyn ei wobr. Olynydd Mr. Roberts oedd y Parch. David Davies, yn awr o Geryg-cadarn, swydd Frycheiniog; yr hwn oedd hefyd yn gweinidogaethu yn Llanddeusant a Llanfachraeth, mewn cysylltiad â'r lle hwn. Ar ei ol ef, cymerwyd gofal yr eglwys gan y Parch. William Evans, yn awr o Fagillt, sir Fflint. Yn ei amser ef y torwyd y cysylltiad rhwng y lle hwn â'r manau blaenorol a enwyd, pryd yr ymunodd Bodedern â Llanfairyneubwll i fwynhau yr un weinidogaeth; bu Mr. Evans yn llafurio yn ffyddlon yn y ddau le dros amryw flyneddau. Yn ystod gweinidogaeth Mr. Evans yr ymunodd y gweinidog presenol â'r eglwys yn Bodedern. Dechreuodd bregethu yn y flwyddyn 1849. Derbyniodd alwad i gymeryd gofal gweinidogaethol yr eglwys mewn cysylltiad â Llanfachraeth a Llanfairyneubwll, yn nechreu y flwyddyn 1854; a neillduwyd ef i waith pwysig y weinidogaeth yn mis Mawrth yr un flwyddyn. Bu Mr. Hughes yn gwasanaethu y tair eglwys yn ofalus am dros bum mlynedd, ond tua thair blynedd yn ol, agorodd rhagluniaeth y ffordd i Lanfairyneubwll fyned mewn cysylltiad â Maelog; ac felly nid ydyw yn gofalu yn bresenol ond am Bodedern a Llanfachraeth yn unig. Nifer yr aelodau yn Saron ydyw 36, yr Ysgol Sabbathol 30, y gynulleidfa yn agos i 60.