Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon/Saron, Bodgadfa

← Siloam, Llanfairyneubwll

Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)

Libanus, Brynsiencyn →

SARON,

BODGADFA.

YMDDENGYS llaw Rhagluniaeth yn amlwg yn sefydliad yr achos crefyddol yn y lle hwn. Yn 1839, a'r flwyddyn ddilynol, ymwelwyd a'r eglwys yn Mhorth Amlwch ag adfywiad gwerthfawr, fel yr ychwanegwyd llawer o aelodau o'r newydd ati. Yr oedd yn eu mysg rai o gymydogaeth Bodgadfa a'r cylchoedd, sef Hugh Owen, Asgellog, a'i briod; Hugh Thomas, y saer, a'i briod; John Michael a'i briod; a'r hen deulu ffyddlon William a Catherine Parry, y Rhwngc. Teithiodd y rhai hyn i Amlwch i'r cyfarfodydd crefyddol am lawer o flyneddau, yn Sabbathol ac yn wythnosol. Dechreuwyd pregethu yn Asgellog gan y Parch. Thomas Owen, Llanfechell, a'r Parch. W. Jones, Amlwch, ar noson waith. Gadawodd y blaenaf y lle yn fnan i ofal yr olaf a'i gyfeillion, a bu amryw o honynt, yn enwedig yr hen frawd Owen Thomas, y smelter, yn dra ffyddlon i fyned gyda'r gweinidog pan elai yno i bregethu. Yn mhen ychydig, daeth tŷ anedd yn wag yn agos i Fodgadfa, yr hwn a ardrethwyd i gynal moddion crefyddol ynddo. Ar y Sabbath, Mehefin 8, 1842, corfforwyd eglwys Gynnulleidfaol yma, yn gyfansoddedig o aelodau o'r gymydogaeth, y rhai a berthynent i'r eglwys yn Amlwch, yn nghyd a phump o'r newydd o ardal Bodgadfa, y cyfan yn gwneyd i fynu 12 o aelodau. Ychwanegwyd yn raddol at eu rhifedi, ac yn lled fuan cynyddodd yr eglwys i 30 mewn nifer. Yn mhlith eraill daeth Mr. Henry Edwards, Bodgadfa, a'i wraig dirion i'r eglwys, y rhai, yn nghyd a theulu yr Asgellog a fuont yn gymhorth mawr i'r achos yn ei fabandod, Y mae teulu Bodgadfa yn parhau felly hyd y dydd hwn, Tueddwyd John Michael a'i deulu, yn nghyd a 10 eraill i fyned i'r America, yr hyn a fu yn ergyd drom i'r achos yn ei wendid, Yr oedd y brawd a enwyd yn gwasanaethu swydd diacon yn Saron, a bu yn gweinyddu yr un swydd yn gyson a diwyd ar ol newid ei wlad, nes gorphen ei yrfa mewn llawenydd. Y mae yr adfywiadau gwerthfawr yn y blyneddau diweddaf, wedi bod yn fendithiol iawn i'r achos hwn, fel y mae cangen oddi yma yn debyg o sefydlu yn Rhosybol, lle y cynelir moddion rheolaidd er's peth amser. Cafwyd tir i adeiladu yr addoldy hwn gan R. Hughes, Ysw., o'r Plasbach, Llangeinwen, yr hwn a weithredai dros ei ŵyr W. Hughes, Ysw., yr hwn oedd o dan oed ar y pryd. Yr oedd y tir mewn lle cyfleus, a'i bris yn gymedrol iawn, Adeiladwyd y capel yn yr haf 1844; cymerwyd gofal yr adeiladaeth yn benaf, gan y brawd ymroddgar Mr. Hugh Parry, Rhwngc, a bu y gymydogaeth yn hynod o garedig ar yr achlysur, Rhoddwyd benthyg arian at y gwaith yn ddilog, gan chwech o bersonau; ac ni buwyd yn hir heb eu talu. Pregethwyd am y waith gyntaf yn Saron gan y gweinidog, y Parch. W. Jones, ar y Sabbath, Medi 8, 1844, oddi ar Exod. xx. 24. Ac o'r pryd hwnw hyd yn bresenol, y mae yr ym. adrodd am y groes yn parhau i berseinio yma gyda graddau dymunol o lwyddiant. Derbyniodd amryw ymgeledd a chysur i'w heneidiau yn y lle hwn, ac yn eu plith gellir enwi y Cristion cywir Rowland Hughes, Penybryn, ac un arall oedd yn ddiffygiol o'i golwg naturiol, yr hon a ganai yn fywiog yma, ac hyderwn yn gryf eu bod hwy ac eraill fu yn cydganu yn Saron, heddyw mewn gwell gwlad yn clodfori yr Hwn a'u carodd, ac a'u golchodd oddi wrth eu pechodau yn ei waed ei hun. Nifer yr aelodau eglwysig ydyw 40, yr Ysgol Sabbathol 50, y gynulleidfa 80.