Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III/Angau a Chwsg
| ← Y Tri Mab | Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan) |
Y Bachgen Drwg → |
IV. ANGAU A CHWSG
Dyddgwaith, yr oedd Angel Cwsg ac Angel Marwolaeth yn tramwy ar hyd y ddaear fraich—ymmraich fel cyfeillion. Pan fachludodd yr haul eisteddasant ynghyd ar ben bryn a oedd yn agos i anheddau dynion. Fe ymdaenodd distawrwydd trist tros y fro, ac fe beidiodd cloch yr hwyr â chanu yn y pentref draw.
Pan aeth hi'n nos fe gododd Angel Cwsg oddi ar ei eisteddfa fwsoglyd, ac â llaw ysgafn fo heuodd ar led hadau anweledig hun, ac fe'u cludodd awel yr hwyr i'r anheddau tawel. Yn ddioed fe ddaeth syrthni ar drigolion y tir o'r henwr musgrell hyd y plentyn yn ei grud. Fe ymgaeodd pob llygad fel yr anghofiai'r claf ei glefyd, y blinderog ei flinder, a'r tlawd ei dlodi.
Yna fe eisteddodd Angel Cwsg eilwaith wrth ochr ei frawd, ac a lefodd â llawenydd diniwed: O felysed yw gwneuthur da heb beri dim sylw. Pan ymddengys gwrid y bore fe'm bendithia dynion ac a'm galwant yn gyfaill ac yn gymwynaswr.
Felly y llefarodd mwyn Angel Cwsg.
Fe edrychodd Angel Marwolaeth yn athrist arno, ac fe ymddangosodd deigryn yn ei lygad mawr, tywyll. "Och! ebe fo, paham na chawn innau ddiolch gan ddynion? Gelyn, ysywaeth, y maent hwy yn fy ngalw i, a dinistrydd eu llawenydd wyf yn eu golwg." "O! fy mrawd, eb Angel Cwsg, pan ddeffry'r dynion da o'u hun ddiwethaf, hwy a welant mai cyfaill a chymwynaswr wyt tithau, ac a'th fendithiant yn ddiolchgar. Onid brodyr ydym ein dau, wedi'n danfon gan yr un Tad?"
Ar hyn fe ymloywodd llygad Angel Marwolaeth, ac fe ymgofleidiodd y brodyr yn gariadus.
F. A. KRUMMACHER.