Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III/Araith ynglŷn â Chasgliad y Tlodion
| ← Darparu a Derbyn yn Gyflawn Aelodau | Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan) |
Pa olwg ddylai'r Eglwys ei gymryd ar ddifyrrwch yr oes → |
ARAITH YNGLŶN A CHASGLIAD Y TLODION
ANNWYL FRODYR,
Y mae'r adroddiad hwn y gofynnwyd imi dynnu'ch sylw ato yn traethu ei chwedl ei hun ddiduedd ac yn ddidramgwydd i bob un a'i darlleno, ac yn enwedig a'u cymharo â'r adroddiad blaenorol, fel nad yw'n angenrheidiol i mi fanylu nemor arno, pe gallwn. Am y rhai na allant, a'r rhai na fynnant ddysgu eu holl wersi, hwy a gânt, os ydynt yn swyddogion eu cynorthwyo yn y man gan wŷr cymwys a benodir i wneud sylw ar yr adroddiad hwn gan y Cyfarfod Misol; ac a gânt, os ydynt yn aelodau yn unig, eu cynorthwyo gan y rhai a benodir i ymweled â'r eglwysi. Bydd gan y rhai hyn fantais neilltuol i wybod i ba eglwysi ac i ba bethau y dylid priodoli'r hyn sy'n rhagorol neu'n ddiffygiol yn holl eglwysi Dyffryn Clwyd, a'u golygu yn un cyfangorff. Nid yw'r fantais hon gennyf i ar hyn o bryd, gan mai cyfanswm pob casgliad a chyfanrif yr ystadegau eraill sydd o'm blaen. Felly, gan mai cyffredinol ydyw fy ngwybodaeth am y Cyfrifon Ariannol, a'r Cyfrifon Personol, etc., cyffredinol (a chyffredin hefyd) fydd yr ychydig sylwadau a wnaf arnynt. Gadawaf bethau neilltuol gan mwyaf i wŷr y mae ganddynt wybodaeth neilltuol amdanynt, a chydymdeimlad neilltuol â hwynt.
"Am y gasgl i'r Saint" tlodion—y mae honno mor hynafol, mor gyffredinol, ac mor ysgrythurol, fel na faidd y Cristnogion mwyaf cynnil ddywedyd yn ei herbyn. Y mae'r rhai sy'n rhy ysbrydol hyd yn oed i sôn am gasgliadau eraill, oddieithr gyda digasedd yn ymostwng i lefaru mor ddaearol â'r apostol Paul ei hun am y gasgl hon. Ond cofier mai am fod yr angen yn un gwastadol a chyffredinol y mae casglu i'r tlodion yn ddyletswydd mor amlwg yn yr Ysgrythur: "Canys y mae gennych y tlodion gyda chwi bob amser." Pe buasai'r byd yn nyddiau'r apostolion yr hyn ydyw yn ein dyddiau ni, diau y buasai sôn nid bychan yn yr epistolau am y casgliad at y Gymdeithas Genhadol, a llawer casgliad arall. Ni byddai'n anodd profi bod yr Efengyl cyn ddruted, hyd yn oed mewn ystyr ariannol i'r Cristnogion cyntefig ag ydyw hi i ni, a'i bod ymhob ystyr gyda'i gilydd yn ddrutach o lawer. Nid eu harian yn unig a roddai dynion y pryd hwnnw, ond eu hunain hefyd, ac os nad yw dynion ariannog yn ewyllysgar i roddi arian yn helaeth i rai tlotach na hwy eu hunain, i'w cynorthwyo i wneud gwaith angenrheidiol, y mae gennym hawl i ofyn iddynt wneud y gwaith hwnnw eu hunain. Os ydys yn eu hesgusodi rhag eu rhoddi eu hunain, yn ystyr llawnaf yr ymadrodd, ni ddylid ar un cyfrif eu hesgusodi rhag rhoddi eu harian tuag at gadw dirprwywyr iddynt. Ac eto, y mae llawer na fynnant bregethu i Baganiaid, neu fugeilio eglwysi eu hunain, yn gwarafun rhoddi eu harian i eraill i wneud hynny; a chwaneg fyth yn gomedd rhoddi dim ohonynt eu hunain, sef o'u personau, yn eu rhoddion ariannol. Rhoddi ei arian wedi'r cwbl ydyw'r aberth lleiaf y gall dyn ei wneud hyd yn oed pe rhoddai ef yr hyn oll sy ganddo.
Y mae'n hawdd gennyf i gydymdeimlo â'r rhai sy'n teimlo y gall fod ymhlith cynifer â deg, dyweder, o gasgliadau eglwysig a chyfundebol, ryw un na allant hwy mo'i gefnogi; ond beth am y naw? A ydynt yn cefnogi fel y dylent y rhai y maent hwy yn eu cymeradwyo? Ac a ydynt yn gofalu bod y bunt a ataliant oddi wrth y degfed yn mynd i chwyddo eu rhodd tuag at bob un o'r lleill? Yn unig wrth ofalu bod cyfanswm eu rhoddion yn cyfateb i'w moddion y gallant argyhoeddi dynion nad cybydd—dod sy'n eu cymell i wrthod cefnogi rhyw gasgliad neilltuol. Byddai'n gryn beth inni allu perswadio'n gilydd i fod yn ddigon cyson â ni'n hunain i gefnogi fel y dylem yr achosion sy'n fwyaf cymeradwy gennym ni; canys pe llwyddid i wneud hynny, fe fyddai pob casgliad ar ei well, am fod pob achos crefyddol yn "achos mawr" gan ryw ddosbarth. Y mae "gwnawn dda i bawb, ond yn enwedig i'r rhai sydd o deulu'r ffydd," yn adnod Ysgrythurol, ac yn un a gredir yn ddiamau yn ein plith; ond fe ddengys yr adroddiad mai rhyw naw deg o bunnau ydyw gwerth cred holl eglwysi Methodistaidd Dyffryn Clwyd, llai o dair punt na chasgliad y flwyddyn o'r blaen. Pa gasgliad bynnag a leihaodd o achos yr adfyd presennol, fe allesid disgwyl i hwn fwyhau. A ydys i gasglu oddi wrth hyn mai'r tlodion a fyddai'n cynorthwyo mwyaf ar y tlodion, ac nad yw'n cyfoethogion yn rhoddi mwy er pan orfu i'r tlodion roddi llai? Y mae cynifer yn gwneud cam â'r cyfoethogion trwy eu canmol yn anghymedrol am fwrw o'r hyn sy weddill ganddynt i lestri'r casglyddion fel y dylid goddef i ambell un ddywedyd yn gyhoeddus yn enw'r rhai sy'n dywedyd hynny'n ddirgel nad yw'r rhan fwyaf o'r cyfoethogion yn cyfrannu agos gymaint ag y dylent. Yr wyf yn deall bod llawer o lafurwyr yn rhoddi'r ddegfed ran o'u heiddo tuag at amcanion crefyddol ac elusennol, ac y mae'n dda gennyf ddeall bod un neu ddau o wŷr lled ariannog yn y Dyffryn hwn yn gwneud yr un peth; a phe bai pob dyn ariannog yn eu dilyn hwy ni byddai raid i gymaint ag un gwaith da sefyll o eisiau arian. Os peidiwn â gofalu am y tlodion yn enwedig, hwy a beidiant hwythau â gofalu amdanom ninnau; canys anodd yw argyhoeddi dynion anghenus fod y cyfundeb Cristnogol y perthynant hwy iddo yn rhagori cymaint ar gyfundeb Cristnogol arall fel y dylent er ei fwyn gydoddef â brodyr sy'n ddiofal amdanynt. A phaham y dylai'r aberth i gyd fod o dda'r tlodion? Nid wyf i'n credu yn y Sosialaeth wleidydol y ceisir ei dwyn i mewn trwy nerth mwyafrif hunangar, ond yr wyf yn credu'n gryf yn y Gymrodoliaeth Gristnogol a gymhellir ac a lywodraethir gan ysbryd cariad a chyfiawnder.
Fe welir bod cyfanswm y casgliadau yn llai o fil o bunnau yn y flwyddyn ddiwethaf nag oedd yn y flwyddyn flaenorol. Os cyfrannodd pob aelod yn y naill flwyddyn a'r llall "fel y llwyddodd Duw ef," da; ond ymofynned pob un â'i gydwybod ei hun a wnaeth ef felly. Mi a wn fod llawer o aelodau ynghylch y Cyfarfod Misol hwn nad yw'n bosibl dangos eu helusennau a'u rhoddion eraill mewn adroddiad; ond pe byddai amryw o'r cyfryw rai mewn eglwysi neilltuol, y mae'n anodd meddwl y llwyddent i beidio ag enwogi'r eglwysi hynny, er llwyddo i guddio'u hunain. Dylid cydnabod hefyd y dangosir llawer o garedigrwydd Cristnogol mewn ffordd o letygarwch, ac y mae hyn yn garedigrwydd o fath uwch na'r caredigrwydd ddangosir trwy gyfraniadau ariannol, am ei fod yn garedigrwydd mwy llafurus. Yr ydym gan faint ein tuedd i droi popeth yn aur teimladwy a chyfrifadwy, yn rhy chwannog i anghofio'r teuluoedd croesawgar sy'n gweini i'r saint; ie, i ambell sant digon anhawddgar, ysywaeth; ond nid anghofia Duw hwynt na'u gwaith.
Dylem ddiolch am fod yr Efengyl yn drefn i dynnu cymaint o arian o logellau dynion a fuasai'n eu cadw, neu ynteu yn eu gwario er eu mwyn eu hunain yn unig, pe baent hebddi. Pe buasai Iesu Grist yn awr ar y ddaear, ef a ddywedasai wrth lawer o broffeswyr sy'n tybied eu bod yn haelionus: "Gwerthwch yr hyn sy gennych, a rhoddwch elusen." Ac os oes yn ein mysg ni rai yn awyddus i ddilyn yr Iesu hyd i'r nef, ac yn ofni bod eu harian, neu'n hytrach eu hariangarwch, yn eu gwneud yn rhy fusgrell i'w ddilyn cyn belled, y mae'n rhyfedd na chlywem weithiau fod rhai ohonynt, er mwyn rhoi dyrnod effeithiol i'w cybydddod, yn gwneud yr hyn y gorchmynnwyd gynt i rai tebyg iddynt ei wneud. Y mae llawer disgybl yn ddigon boddlon i bwyso ar fynwes yr Iesu, ond yn anfoddlon iddo Ef bwyso dim ar eu hysgwyddau hwy. Estroniaid o Cyrene sy'n dwyn ei groes, ac yn ei ganlyn hyd yr eithaf. Yn wir, y mae John Ruskin, ac yn enwedig y Cownt Tolstoi o Rwsia, heb sôn am lawer Pabydd, yn deall ac yn gwneuthur pregethau Crist yn well na llaweroedd o Fethodistiaid Cymreig sy'n eu cyfrif yn gamgrediniol.
Fe welir nad ydym wedi cynyddu dim ers talm yn nifer ein haelodau nac odid ddim yn yn nifer ein gwrandawyr. Y mae hyn yn resynus, ac yn haeddu ei ystyried. Nid ymdroaf i enwi'r achosion amlycaf o'n hymsafiad, nac i enwi'r holl bethau na chwaith y prif bethau a gynigir yn foddion ymwellhad. Cyfeirio a wnaf yn unig at un neu ddau o'r achosion y sonnir yn gyhoeddus leiaf amdanynt. Dyma un: balchder llawer o'n swyddogion a'n haelodau, a'r diffyg cydymdeimlad a ddangosant tuag at ddynion israddol iddynt. Nid oes gan Ymneilltuwyr foneddigion neu bendefigion; ond y mae ganddynt amryw raddau o arianogion, os nad cyfoethogion hefyd; ac y mae lle i ofni bod mwy o bellter rhwng y graddau hyn a'i gilydd, a mwy o bellter rhyngddynt oll a'r tlodion nag sy rhwng pendefigion a thlodion yr Eglwys Sefydledig. Dylai'r rhai sy'n ymgyfoethogi gofio bod mwy o demtasiwn iddynt hwy nag i foneddigion beidio â bod yn foneddigaidd yn eu geiriau a'u gweithredoedd. Os myn gwŷr goludog ymgystadlu â boneddigion mewn dylanwadu ar y dosbarth isaf, rhaid iddynt ymgystadlu â hwynt mewn boneddigeiddrwydd.
Yr achos arall ydyw'r hyn a alwaf yn anffurfioldeb ffurfiol ein gwasanaeth cyhoeddus. Y mae hwn, o'r ddau, yn fwy anfanteisiol i fagu ysbryd addolgar mewn amseroedd lled farwaidd na ffurfioldeb ffurfiol yr Eglwys Sefydledig. Da cael ffurf dda i syrthio arni pan na byddo nemor o ysbryd i lanw'r diffyg. Pan oedd y Methodistiaid ac Ymneilltuwyr eraill yn fwy eu sêl na'u gwybodaeth, yr oedd ganddynt ryw reswm amgenach na chasineb at ffurfioldeb am ymwrthod mor llwyr â ffurfwasanaeth eglwysig. Ond erbyn hyn, y mae'r rhan fwyaf ymhob cynulleidfa yn gallu darllen, fel nad oes dim yn eu rhwystro mwyach rhag cyd-ddarllen a chydweddïo â'r gweinidog, yn lle gadael i hwn ddarllen y cwbl iddynt a gweddïo'r cwbl drostynt. Y mae hyn yn rhoi achos cyfiawn i Eglwyswyr edliw bod gweinidogion Ymneilltuol yn fwy o offeiriaid nag ydyw gweinidogion yr Eglwys Sefydledig. . . Barnu yr wyf i, a llefaru'n groyw, na all y gweinidog a'r gynulleidfa gyd-ddarllen a chydweddïo, mwy na chydganu, mewn modd gwirioneddol, heb fod y rhannau Ysgrythurol a ddarllenir, a'r gweddïau cyffredinol a weddïir, yn hysbys i bawb fel ei gilydd. Er mwyn hynny, y mae'n rhaid wrth ffurfwasanaeth cyffredin. Ni byddid wrth ddarllen un bennod gyffredin, neu weddïo un weddi gyffredin ymhob gwasanaeth, yn dwyn oddi ar y gweinidog na neb arall y rhyddid a'r cyfleustra i ddarllen ac i weddio'n fyr yr hyn a fynnai ef ei hun. Wrth ddilyn trefn osodedig fe ellid ym mhob man "weddïo â phob rhyw weddi," a darllen holl rannau pwysicaf y Beibl o fewn amser terfynedig, ac fe fyddai i'r amrywiaeth a ddygid i mewn trwy hynny beri mwy o fudd a diddordeb, yn enwedig i'r dosbarth ieuanc, y dylai'r Methodistiaid frysio i ennill ei ffafr ymhob modd cyfreithlon. Wrth reswm, ni allai Cyfarfod Misol na Chymdeithasfa ddwyn hyn i mewn heb beri mwy o ddrwg nag o dda, am mai eu gwaith priodol hwy ydyw trefnu a llywodraethu pethau, ac nid eu cychwyn. Ond y mae'n anodd meddwl y gwrthwynebent ymgais unrhyw eglwys neu ddosbarth mewn eglwys i wneud y gwasanaeth crefyddol yn fwy cymeradwy.
Gan ein bod ni'n proffesu bod yn fwy rhyddfrydig na'n tadau, ac wedi cael gwell manteision na hwynthwy i wybod hanes a threfn yr Eglwys Gristnogol yn yr oesoedd cyntaf, gobeithio y byddwn oherwydd ein rhyddfrydigrwydd a'n gwybodaeth helaethach yn barod i gydoddef â'n gilydd, ac i dderbyn i'n credo ac i'n trefniadau ambell beth sy cyn hyned â'r Testament Newydd, ond sydd efallai yn lled newydd i ni. Am "hen drefn eglwysig y Testament Newydd," ni chawn, er chwilio, hyd i honno byth; a hynny am y rheswm da nad un drefn oedd bod yn yn nyddiau'r apostolion mwy nag yn ein dyddiau ninnau. Nid oes dim sydd. eglurach i'r deallus na bod eglwysi Jerusalem, Antiochia, ac Ephesus, yn gwahaniaethu oddi wrth ei gilydd yn eu trefniadau eglwysig; a hefyd yn gwahâniaethu oddi wrthynt eu hunain ar wahanol adegau. Am hynny, cytunwn oll i dderbyn ac i brofi'r trefniadau hynny a farner yn fwyaf cyfaddas i'n hoes ac i'n cenedl ac i'n gwlad. A'r Arglwydd a'n cyflawno â "gwybodaeth ei ewyllys Ef ymhob doethineb a deall ysbrydol."