VIII.
DAROGAN, A CHOELION ERAILL
Nid yw pawb o'r tadau a ragfynegodd neu a broffwydodd am bethau a oedd ar y pryd yn anhygoel, i'w cyfrif o dras y dewiniaid. Dynion arbennig o ran barn a gwelediad oedd llawer ohonynt. Gwelent, fel y Parchedig Azariah Sadrach, heibio i gyfnewidiadau posibl canrif neu ragor, a mynegi'r nodweddion newydd yn arwynebedd y wlad ac ym mywyd y trigolion a oedd yn debyg o ddilyn y cyfnewidiadau. Nid am y proffwydi hyn y traethir, eithr am waith dewiniaid.
Ni fedd llên gwerin ein gwlad ni ddewin cryfach a mwy adnabyddus na Myrddin, neu fel y gelwir ef y tu allan i Gymru, Merlin. Yn ôl traddodiad, ganed ef yng nghymdogaeth Caerfyrddin, ddiwedd y bumed ganrif neu ddechrau'r chweched, ac aeth ei glod ledled y wlad ac i amryw rannau o gyfandir Ewrop. Cred llawer o drigolion Caerfyrddin mai oddi wrth y proffwyd cadarn hwn y cafodd eu tref ei henw, ac y mae hynny mor debyg o fod yn wir â dim o'r lliaws traddodiadau sydd ynglŷn ag ef. Proffwydodd lawer, a gwnaeth rai o'i wyrthiau yn ardaloedd yr Wyddfa, ond ni chyfeirir yn awr namyn at ei ymwneud â thref Caerfyrddin.
Ar rai cyfrifon nid oes yn bod dref ragorach na Chaerfyrddin. Hawlia le cynnar a phwysig yn
