XV. "LLYFR JOB"
TUA chanol y flwyddyn 1892 ymddangosodd rhaglen yr Eisteddfod Genedlaethol a fwriedid ei chynnal ym Mhontypridd yn y flwyddyn ddilynol, ac fel oedd yr arferiad ar bob achlysur o'r fath trowyd ei thudalennau yn eiddgar gan bob bardd, llenor, a cherddor a roddai ei fryd ar anrhydeddau Prif Wyl y Genedl.
Yn union wedi hynny daeth allan Raglen Eisteddfod Fawr Ffair y Byd, Chicago, gan demtio ymhellach â'i gwobrwyon hael. Ac os oedd ysfa fawr ymhlith gwyr llên y pryd hwnnw, mwy o lawer oedd ysfa gwŷr y gân, oblegid yr oedd pwyllgor Eisteddfod y Gorllewin yn benderfynol o gael canu goreu Cymru i groesi Iwerydd i gystadlu yn eu hanturiaeth hwy, ac yr oedd y mwyafrif o'r prif gorau yn eithaf parod i fynd yno pe gellid llwyddo i wynebu'r gost.
Yn y Deheudir yr oedd y prif gorau wrthi'n ddiwyd yn ymarfer â darnau y ddwy Wyl Fawr, a chan fod yr un darnau yn gystadleuol mewn amryw o eisteddfodau llai yr oedd digon o gyfleusterau er gweled pa un o'r tri oedd y goreu i'w anfon drosodd. Coffheid gan lawer am ganu ysgubol Pontycymer yn Abertawe, a chan mai yr un darn oedd dewisiad Chicago edrychid gyda chryn hyder atynt hwy. Ond yr oedd Treorci a'r Pentre, y naill fel y llall, wedi eu curo oddiar y pryd hwnnw, ac wedi curo ei gilydd hefyd o ran hynny; a rhwng popeth, anodd oedd nodi allan pa gôr o'r De oedd oreu i wynebu Chicago. Ond yr oedd Eisteddfod Pontypridd i'w chynnal yn gynnar yn yr haf. Boed i honno farnu rhyngddynt, a'r côr a enillai'r dorch ar lan Taf y diwrnod hwnnw aed i dynnu amdani ar lan Michigan hefyd.
Tua'r amser hwn y gofynnodd D.Y. yn sydyn i Ddaff un bore," Daff! rwyt ti'n mynd i'r Ysgol Sul, on'd wyt ti? Elli di atrodd rhwpath ma's o Lyfr Job?
"Sefwch chi, D. Y., galla' dipyn bach, 'falla'!"
