Tudalen:Er Mwyn Cymru.pdf/36

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

ANGEN MWYAF CYMRU

POB peth a rydd cenedl am ei heinioes. Y ddau awydd cryfaf ym mywyd pobl yw awydd cadw eu trysorau ac awydd byw eu bywyd. Y ddau beth yr ymgroesa meddwl cenedl fwyaf rhagddynt yw colli a marw. Fel rheol, nid yw cenedl yn gwybod ei bod yn teimlo y ddau awydd hwn, nac yn ofni yr ofnau hyn; daw'r awydd a'r ofn, fel anadl ei heinioes, yn rhan o'i bywyd heb yn wybod iddi. Ond, ar dro, daw rhywbeth i'w deffro; teimla'r dyhead, a daw ofn marw yn arswyd byw yn ei chalon.

Daeth cyfwng felly yn hanes yr Iddewon. Llifodd dylanwadau estronol drostynt. A beth oeddynt. hwy, druain dirmygedig, i wrthsefyll gwareiddiad Groeg a gallu Rhufain? Cawsant eu hunain wyneb yn wyneb a difodiad fel cenedl, a phenderfynasant fyw. Casglasant eu llenyddiaeth i'w chadw; daeth ynni egniol bywyd i'r genedl fechan wydn. Yn lle boddi yn y llif, hwy sydd wedi ei reoli.

Y mae Cymru'n wynebu cyfnod tebig. Y mae dylanwadau estronol yn llifo drosti. Mae llif masnach yn gwisgo ei therfynau ymaith beunydd. Y mae ei moesgarwch a'i chywreinrwydd hi ei hun yn croesawu'r dylanwadau sydd yn ei llethu. Ond, yn sydyn, daeth awydd ynddi am gadw a hiraeth am fyw.