Am deilyngdod barddonol Tudur Aled gall ein darllenwyr droi i
Orchestion Beirdd Cymru, a barnu drostynt eu hunain. Barna
Gwallter Mechain fod ei ddarluniad o'r March yn werth i'w gydmharu
a darluniadau Homer a Virgil o'r un sylfon. Dyma nerth y march :-
"Ser-nou fellt-o'r sara a fydd'
Ar godiad yr egwydydd;
Carnau a phulolau'n dan
A ddryllis ddaear allan."
Gwelwch eto mor ysgafndroed oedd y march :-
"O gyrir of i'r gweirwellt;
NI thyr a'i garn wyth o'r gwellt."
Noda Dr. W. 0. Pughe fod Gramadeg o waith Tudur Aled mewn
bod yn rhywle, canys efe oedd athraw cadeiriog ei oes. Bu Gruffydd
Hiraethog o dan ei athrawiaeth; a gellid meddwl mai athraw dyfn-
ddysg
a chywrain dros bon ydoedd. Mae cnethder, celfyddyd, as
ucheledd, yn hynodi ei gyfansoddiadau; ceir tlysni diarebol yn fynych
yn ei farddoniaeth, megys;-
"Mae'n wir y gwelir argoelyn-difal
Wrth dyflad y brigyn:
A hysbys y dengys dyn
O ba radd y bo'l wreiddyn."
Nid oedd yn dda rhyngddo ag Abad Llandudoch, oblegyd nid yr un
urdd o fonachod ag ef oedd yr Abatty hwnw :-
- Abad mnl brychiad, mael brooh-diobaith
Neud abad Llandudoch;
Abad gytgat llygatgoch,
Abad a fyn bwyd I'w foch,
Yn sir Benfro y mae Llandudoch, a moch yw y llysenw a roddir ar y
trigolion, a moch y galwai Tudur Aled fonachod yr Abatty.
Dyma syniad cywrain o'i eiddo wrth ddarlunio gwron :-
"Gwrawl, tragwrawl, trugarog-wrawl,
Ni bu tragwrawl un b'ai trugarog.
Dywedai rhywbryd tua gauaf ei einioes :-
"Gwanhau yr wyf gan hir ofal,"
Diweddwn ein cofion am dano yn ei eiriau ei hun, y thai a ddangosant
ei grefyddolder :-
"Hhown ein gofal bob calon
Ar Griat fry a'i groeswaed fron,
Lle nad oes ns garwloos gur.
Na dialedd na dolur,
Nae orlid, 1lld nac oerloes,
Na dig, na galar nid oes,
Na newya, chwerwddyn na chwyn
Na syched, na nos achwyn.
Sylwyd eisioes fod Tudur yn un o'r Brodyr Llwydion, neu frawd i
Sant Ffransis, a'i fod yn llawn o frwdfrydedd Pabyddol. Yn ei amser
ef, sef yn 1490, yr adeiladwyd Capel Gwenfrewi yn Nhreffynon, felly yr
oedd rhinweddau y ffynon yn tynu llawer o sylw, ac o bererinion ati.
Canwyd ei farwnad of gan ei gydlafurwr yn Eisteddfod Caerwys, sef
Gruffydd ab Ieuan ab Llywelyn Fychan o'r Llanerch.
Dyma rai llinellau o'i farwnad o'r Brython :-
"Trist yw'r cwyn tros awdur cerdd,
Trastangamp trawat awengerdd;"
Am na bu, ac am na bydd,
All Dudur Aled wawdydd.
I Ddofydd yr addefwyd,
El ddewis glog oedd wring LwYD;
Cryf oedd o serch crefydd saint,
Crefydd-frawd cor ufyddfraint
Ffydd y sant hoff oedd ei swydd,
FFRANSIN & hoftai'r unswydd
Euasal well yn y bais hon,
Bwrw deuddeg o brydyddion.
Dywedir mai yn Nhre'rbrodyr yn Nghaerfyrddin y claddwyd ef.
U
17
