Tudalen:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf/25

calon yu mblaid y ffydd a rodded unwaith i'r saint. Crybwyllir yn
Achau'r Saint iddi fod yn wraig i Yayr o Gaer Gawch, ac mai hi oedd
Imam Non, yr hon oedd mam Dewi Sant. Ond wrth gyferbynu yr
amser y blodeusi Amwn Ddu, gwr Anna, hefo'r pryd yr oedl Dewi
Sant yn ei fri, ceir eu bod yn gyfoeswyr o ran, ac felly annichonadwy
bod gwraig Amwn yn nain iddo; pe dywedasid mai ail wr Auna oli
Amwn Ddu, buasai yn beth tebycach; ond rywfodd y mae mwy o de
bygolrwydd mai camgymeriad sydd wedi ymgripio i'r achau. Merch
Mirig ab Tewdrig oedd yr Anna hon.
ANNAN.
Gel ANHUN.
ANNAN, ferch Maig Mygotwas, ya ol y Trioedd, nedd un o Dair
Goboyw Rian Ynys Prydain. Y ddwy eraill oeddynt Angharal a
Perwyr.
ANNO. Guvel AMO.
ANGAR, fab Caw, rhyfelwr nodedig yn nechreu y chweched cant.
Sonir am dano yn Englynion y Clywed :-
A gly waist ti a gan Angar
Mab Caw, milwr clodgar,
Bid ton galon gau galar.
ANGHARAD DON FELEN, neu gyda'r lliw melyn, yn ol y Trioedd
oedd un o Dair Gohoyw Rian Ynys Prydain. Y ddwy eraill oedlynt
Annan & Perwyr.
ANHUN, neu Annun, oedd forwyn i Madryn, trydedd wraig Ynyr o
Gaer Gawch yn ol Achau'r Saint, a merch oedd hithau i Gwrthefyr
Fendigaid fel Anna ei chwaer. Nid oes dim llawer ar gof a chadw lyd
yn oed o chwedlau gwneuthur parth Anbun. Ond dywedir mai pere-
rinio am Enlli yr oedd bi a'i meistres, ac iddynt yn lluddedig un lwyr-
nos dd'od i'r lle a elwir yn awr Trawsfynydd, ac oherwydd mor ddi-
ffygiol oeddynt, gorphwys a wnaethant dros y noson en dwyoedd dan
gysgod perth, a phan gysgasant brenddwydio a wnaethant, a thybio
clywed llais soniarus yn galw, "adeiledwch Eglwys yma." A phan
ddeffroisant, dweyd eu brenddwyd wrth eu gilydd a wnaethant, a
rhyfeddu eu bod en dwy wedi gweled a chlywed yr un peth, a
phenderfynu adeiladu a wnaed, ac i'r ddwy hyn y cysegrwyd Eglwys
Trawsfynydd. Yr oedd Anbun yn ei blodau yn ystod y pumed cant,
ac ni wyddys Gwylmabsant.
ANIAN oedd Esgob o enwogrwydd nid bychan yn yr oesoedd
canol, ond nid oes dim o'i helynt ar gael heblaw ei fod yn clynydd
Cledawg yn Nghadair Dewi. Blodeuai tua diwedd yr wythfed cunt.
ANWAS ADEINIOG, un o ryfelwyr y brenin Arthur; ac enwir ef
yn Mabinogi Cilhwch ac Olicen, yn mhlith y cyfryw. Sonir am dano
hefyd mewn ynddyddan rhwng Arthur, Cai, a Glewlwyd, a welir yn
y Myo. Ach. Pa fodd bynag, llawer a dybiant mai person ffugiol
ydoedd, a diau fod ei enw yn hyrwyddo y dyb hon.
ANWYL, (PARCH. LEWIS). Awdwr amryw lyfrynan Cymreig. 1.
"Y Nefawl Ganllaw, neu yr uniawn ffordd i fynwes Abraham; mewn
ychydig o ystyriaethau eglur i gyfarwyddo y cyfeiliornus i'r porthlauld
dymunol hwnw." 2, "Myfyrdodau Wythnosol; sef myfyrdol am
bob dydd yn yr wythnos, yn enwedig amser y Grawys." 3, "Cynghor
yr Athraw i Rieni yn nghylch dwyn eu plant i fynu." 4, "Hyffordd-
ia lau eglur i'r ienanc a'r anwybudus, yn cynwys eglurhad hawdd a
chryno o Gatechism yr Eglwys; wedi ei gymhwyso i ddeall a chottad-
wriaeth y rhieni o'r synwyr işelaf; gan Esgob Synge. Ao wedi ei
D