Rhagymadrodd.
ADEG rhyddiaith yw ein hoes ni;
ond, tra yr afradir amser ac
ynni ar ffurf prydyddiaeth, caiff
rhyddiaith ei ysgrifennu rywsut, heb ymgais at y cain, y
tlws, a'r tryloew mewn arddull.
Eithaf peth fyddai troi 'n ol at
ysgrifenwyr rhyddiaith goreu
Cymru, a syllu ar y grym a'r
llyfnder iaith sydd yn esbonio eu
dylanwad. Ymysg y rhain y mae lle uchel iawn
i John Thomas. Nid wyf yn haeru fod ei arddull
yn berffaith ymhob manylion; ond mewn tryloewder, symledd, a min y mae yn gynllun i ni.
Yr oedd ei nerth cof a'i welediad clir yn gwneyd
ei iaith mor loew a phur a nant y mynydd.
Ganwyd John Thomas yng Nghaergybi yn 1821; ond ym Mangor y treuliodd ei febyd. Dywed nad oedd ei deulu yn hynod am dalent ; ond, pe na buasai ond am Owen Thomas a John Thomas yn unig, ychydig deuluoedd sydd mor enwog yn hanes meddwl a llenyddiaeth Cymru yn awr. Daeth John Thomas yn fore dan ddylanwad y Diwygiad a Dirwest, ac wrth eu gwasanaethu hwy y daeth ei benderfyniad gwydn a'i gyfoeth o feddwl ac iaith ir amlwg. Dechreuodd gadw ysgol a phregethu gyda'r Anibynwyr yn 1837, pan oedd Dr. Arthur Jones, Caledfryn, Ambrose, a Gwalchmai yn eu bri. Yn 1840 aeth i'r ysgol i Marton, lle yr oedd Ieuan Gwynedd yn gyd -
