Tudalen:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf/31

Oddi ar Wicidestun
Prawfddarllenwyd y dudalen hon

'Atolwg, Syr,' ebr fi, 'pa ryw o ddynion yw y rhai hyn?' 'Rhyw Sion lygad y geiniog, eb yntau, 'yw'r cwbl. Yn y pen isaf cei weled y Pab eto, goresgynwr teyrnasoedd, a'u sawdwyr, gorthrymwyr, fforestwyr,[1] cauwyr y drosfa gyffredin,[2] ustusiaid,[3] a'u breibwyr,[4] a'u holl sil,[5] o'r cyfarthwyr hyd at y ceisbwl: o'r tu arall,' ebr ef, mae'r physigwyr, potecariaid,[6] meddygon, cybyddion, marsiandwyr, cribddeilwyr, llogwyr;[7] attalwyr degymau, neu gyflogau, neu renti, neu elusenau a adawsid at ysgolion, elusendai, a'r cyfryw; porthmyn; maelwyr,[8] a fydd yn cadw ac yn codi'r farchnad at eu llaw eu hunain; siopwyr (neu siarpwyr[9]), a elwant ar angen, neu anwybodaeth y prynwr; stiwardiaid[10] bob gradd; clipwyr;[11] tafarnwyr, sy'n ysbeilio teuluoedd yr oferwyr o'u da, a'r wlad o'i haidd at fara i'r tlodion. Hyn oll o garn[12] lladron,' ebr ef; "a mân ladron yw'r lleill, gan mwyaf, sy ym mhen uchaf yr ystrŷd, sef ysbeilwyr ffyrdd, teilwriaid, gwëyddion, melinyddion, mesurwyr gwlyb a sych, a'r cyffelyb.

Yng nghanol hyn, clywn ryw anfad rydwst[13] tua phen isaf yr

  1. Ceidwaid coedwigoedd, coedwigwyr
  2. Tir cyd, cyttir; maes cyffredin i droi anifeiliaid iddo
  3. 3 Ynadon, yngnaid
  4. Bribers: cel-obrwyr, gwobrwywyr
  5. Hil, hiliogaeth, llinys
  6. Apothecaries: darparwfi a gwerthwyr cyfferi meddygol
  7. Rhai a roddant arian ar log neu usuriaeth; ocrwyr
  8. Trafnidwyr, marchnatwyr, ennillwyr
  9. Sharpers: gwŷr twyll a chribddail
  10. Stewards: goruchwylwyr.
  11. Or Seis. clipper, tebygol; sef y rhai a dociant ymylau arian bath. Nid ymddengys fod clipan (=cardotyn haerllug) yn dwyn perthynas â'r gair.Ceir clipiwr yng ngwaith Madog Dwygraig, cylch 1350
  12. Yn yr hen amseroedd, gosodid carn neu garnedd o geryg ar feddau rhyfelwyr a gwroniaid enwog; ac ystyrid hwn yn ddull anrhydeddus o gladdu, fel y mae yn eglur oddi wrth y dyfyniad canlynol:
    Y mynydd hagen, y bu y frwydr ynddo, a eilw ciwdawd y wlad y Mynydd Carn; sef yw hyny, Mynydd y Garnedd; canys yno y mae dirfawr garnedd o fain, o dan yr hon y claddwyd rhyswr yng nghynoesoedd gynt.'—Buchedd Gr. ab Cynan
    Ond pan ddechreuwyd claddu mewn mynwentydd, a lleoedd cyssegredig, syrthiodd y garn i anarfer, ac felly i anfri; ac ni chleddid neb ond drygweithredwyr yn y dull hwnw. Oddi wrth hyn daeth 'carn ar dy wyneb,' i fod yn ogyfystyr ag ‘yng nghrog y bột ti,' neu ryw ymadrodd cyffelyb. Gan hyny, arwydda carn lleidr, carn fradwr, carn butain, &c., y rhai gwaethaf neu hynotaf o'r nodweddiadau hyny; neu y cyfryw ag a haeddent gael carn ar eu gwyneb. Gweler Geiriadur Cymraeg y Dr. Owain Puw dan y gair Carn.
  13. 'Grydwst'=twrdd, dadwrdd, trwst, swn, grymial.