PENOD II
——————
HANES YR EGLWYSI
CYNWYSIAD.—Salem—Bontddu—Llanfachreth—Sion—Llanelltyd —Rhiwspardyn—Rehoboth—Abergeirw—Hermon—Carmel—Silo —Saron—Bethel—Eglwys Saesneg Dolgellau.
SALEM, DOLGELLAU.
CYNWYSIAD.—Hanes boreuol—Yr Ysgol Ddyddiol a L. W.— Yr Ysgol Sabbothol—Y Cymanfaoedd—Yr Eglwys yn Nghapel Salem—Y Blaenoriaid—Y Pregethwyr.
.jpg){kind=small}
AE Dolgellau wedi llenwi lle mawr yn hanes
crefydd, ymhlith Methodistiaid Gorllewin Meirionydd o'r dechreuad, ac ar y cyfrif hwn, y mae yn perthyn i'r eglwys hon restr helaethach o ddigwyddiadau i'w
cofnodi na'r un eglwys arall yn y rhan yma o'r sir. Yn rhagluniaethol, hefyd, y mae mwy o'i hanes hi, yn yr amser boreuol,
ar gof a chadw nag sydd i'w gael am yr eglwysi eraill. Y dref
hon ydoedd canolbwynt yr achos a berthynai i Gyfarfod Misol.
rhan Orllewinol y Sir, a chan fod ynddi nifer o ddynion deallus
a blaenllaw yn byw trwy yr holl flynyddau, cadwyd yma rai
pethau dyddorol mewn cysylltiad â chrefydd y wlad mewn côf-lyfrau. Ond y wybodaeth sicr am y modd yr oedd pethau yn
y dechreuad ydyw, yr hyn a ysgrifenodd Mr. Charles yn y
Drysorfa Ysbrydol, tua diwedd y ganrif ddiweddaf, fel ffrwyth
yr ymddiddan a fu rhyngddo ef a'r Hybarch John Evans, o'r
Bala. Buwyd yn dra ffyddlon hefyd i anfon hanes helaeth
oddiyma i'r Parchedig John Hughes, pan ydoedd yn ysgrifenu
"Methodistiaeth Cymru," oddeutu 1850. Fel hyn y dywed
John Evans, o'r Bala, wrth Mr. Charles:—
"Gallaf roddi i chwi beth hanes am hyny," sef am gychwyniad crefydd yn rhai o ardaloedd y wlad. "Dechreuad crefydd
