102
Hanes ac ystyr Enwau
Llys Dulas. - Tybir i'r lle hwn dderbyn yr enw oddi. wrth lys Caswallon Llaw Hir, yr hwn sydd ar fynydd Eilian, ac yn terfynu yn agos iddo ; a Dulas yn tarddu oddiwrth liw y bau sydd yn ei ymyl. Hen breswylfod Arg. Dinorben a'i deulu ar ei ol, ydyw y lle hwn. Y
mae yr eglwys newydd wedi ei hadeiladu, gan Arg. lwyddes Dinorben, ac wedi ei chysegra i'w merch Miss Gwen Gertrude Hughes, ( Lady Neave, yn bres enol, trwy ei phriodas â Syr Arundel Neave, o Dag. nam Park, Essex.) Yn y plwyf hwn y mae hen gastell yn cael ei alw yo
“ Gasell Maelgwyn Gwynedd;" ac heb fod yn mhell y mae nant fawr a elwir Nant -y -bleddyn ap Adda - ystyr enw y nant yw , “Nant y dingstr .” Oddeutu milldir o'r lle hwn y mae Twrllachiad - yr ystyr yw , ' Twr llechu '; ac y mae rhanau o'r twr i'w gweled hyd heddyw . Yma
y preswylia rhïeni Mr. R. Evans ( Twrch ). Gelwir y rhan ddeheuol o fynydd Eilian sydd yn y plwyf hwn, yn fynydd Nebo - yr hen enw oedd Mynydd-y - gad, oddi.
wrth fod brwydrau mawrion wedi eu hymladd yma odd eutu y fl. 877, rhwng y Saeson a'r Cymru. Plwyf LLANEILIAN .
Saif y plwyf hwn oddeutu dwy filldir i'r dwyrain o Amlwch . Yr oedd y plwyf mewn undeb a pheriglor iaeth Coedana a Rhosbeirio, ond yn awr y maent wedi eu gwahanu ar ol marwolaeth y diweddar Parch . John Qwen . Cysegrwyd yr eglwys hon i St. Eilian Geimiad,
mab Gellau Ruddawg ap Carludwys. Ymsefydlodd yn. Llaneilian yn foreu — tua amser Caswallon Llaw Hir. Yr oedd Eilian yn cydoesi a Chybi, ac yn dra hoffus,
gan Caswallon, yn gymaint felly fel y rhoddodd efe
€
