Tudalen:Hanes ac ystyr enwau lleoedd yn Môn.pdf/130

I 22

Hanes ac ystyr Enwau

yr hyn a gadarnha y dystiolaeth. Ymddengys i'r wlad
gael seibiant weai hyn hyd y fl. 900, pan y daeth

Igmwnd a'i baganiaid duon i Fôn , ac yna y bu gwaith
Rhos Meilion, neu Meloreu. Mae yn debygol mai yn

Ynys Cybi y bu y frwydr hon, sef y lle a elwir yn awr
Penrhos -feilw . Mae tý a elwir “ Tŷ Milo , " neu yn hyt

rach “ Tŷ Maelu,” yma yr awr. Drachefn, anrheith
iwyd Môn gan ŵyr Dulyn yn y fl. 915. Drachefn, yn
958 tiriodd Abloie brenin Dulyn yn y wlad, ac a losgodd

Caergybi, ac a wnaeth ddinystr mawr drwy yr ynys.
Bu ymosodiadau mynych ar y lle hwn, ac ar Aberffraw

yn neillduol, y naill bryd a'r llail.
Y mae yma Forglawdd yr hwn sydd yn un o'r gweith.
redoedd penaf a gyflawnwyd er ei hynodi, ac yn dwyn
cysylltiad pwysig rhwng y wlad hon a'r Iwerddon,
er hyrwyddo mordwyaeth rhyngddynt i raddau mawr.
Yr oedd sylw y wladwriaeth ar yr angenrheidrwydd am
a gwelliant hwn wedi ei dynu at y lle er amser dryll.
iad y Chalremont Packet, o Parkgate, ar yr Ynys Halen,
yn ngenau y Bay, Rhagfyr 18fed, 1790, pan y boddwyd

cant a deg o deithwyr.

Y mae y dref wedi ei chodi ar

derfynau yr Ynys. Y mae y tir sydd yn ymwahanu fel
ynys oddiwrth у sir gan y fael-lif, yn cynwys plwyfi

Caergybi ar y gogledd, a Rhosgolyn ar y ddê. Y mae
y sefyllfa yn fanteisiol i'r Mail rhwng Caergybi a Dub
lin . Dywedir nad yw yn hyspys pryd y dechreuodd y
lle hwn fod yn borthladd y Mail ; ond y mae yn wyb
yddus ei fod yn amser William III. Y mae y Goloudy
ar y morglawdd hwn yn amddiffynol iawn i'r morwyr

rhag peryglon yr Ynys Halen yn awr. Dywedir fod

oddentu 600 o fordeithwyr yn myned a dyfod drosodd
bob dydd o'r Iwerddon. Felly y mae yn lle pwysig
iawn .