Hanes ac ystyr Enwau
30
Mewn llythyr a ysgrifenwyd gan Dafydd Ddu i'r “ Cylchgrawn,” yn y fl. 1793, geilw yntau y lle wrth yr un enw ; dichon fod gan y bardd reswm digonol dros
ddefnyddio yr enw hwn, gan fod llyfrgell y boneddwr Paul Panton, Plasgwyn , yr hon a gynwysai holl lyfrau a llawysgrifau Ieuan Brydydd Hir, at ei wasanaeth ar y pryd.
Mae hen farwnad hefyd ar gael, yr hon sydd o am
seriad tra boreuol, yn crybwyll am frwydr a ymladdwyd yn
"uch Pentraeth," h.y. , uweh Pentraeth.
Fod yma gyfeiriad at y lle hwn sydd yn bur debygol, a dyweyd y lleiaf, oddiwrth y ffaith fod y frwydr gryb wylledig wedi ei hymladd yn agos i Cadnant ; ac nid
oedd dim yn fwy naturiol nag i brif faes yr ymdrechfa gael ei symud dair neu bedair milldir yn ystod y frwydr hon.
Bryn Herddin , neu “ Bryn -hir-ddyn,” fel yr ysgrif enid ef gan y Commissioners a anfonwyd i wneud ym
chwyliad i'r hen waddoliadau. Mae yn anhawdd pender fynu beth achlysurodd i'r enw hwn gael ei roddi ar y lle. Tybia rhai iddo dderbyn yr enw oddiwrth Caswall on - llaw -hir. Dywedid y byddai ef yn ymweled â lle o'r enw Gadlys, rhwng Beaumaris a Phentraeth, ac iddo fod
hefyd yn y lle hwn ; felly galwyd y lle ar ei enw yn " Bryn -hir-ddyn . ” Mae lleoedd yn Mynydd Eilian, yo agos i Lys Caswallon, yn cael eu henwi “ Caman hir, ** ас “Efra hir , ” oddiwrth yr un person. Ond y dyb iaeth gryfaf yw i Bryn-hir-ddyn dderbyn yr enw oddi wrth Ieuan Brydydd Hir, yr hwn oedd yn dra hoff , dalu ymweliad a Plasgwyn, Pentraeth, yn agos i'r lle
bwn ,