Lleoedd yn Mon.
31
Rhyd-y -delyn, neu Rhyd -elyn, ond yn fwy cywir Rhyd Elen : rhyd ydyw afon, ac elen yw amaethdy. Y mae hwn yn lle tra hynafol.
Mynydd Llwydiarth .-- Tardda yr enw hwn o'r geiriau llwyd ac arth, a'r ystyr yw , “ Mynydd yr arth lwyd." Y mae llyn ar yr ochr ddwyreiniol i'r mynydd, yn nglyn a'r hwn yr oedd traddodiad cyffredinol yn Nghymru, yn nghylch yr “ Ychain Banog.” Dywedid iddo gael ei gysegru i goffadwriaeth y dylif, ar lan yr hwn y cyflawnent eu defodau, trwy gyfleu ar wyneb y
dwfr fath o ynys nofiadwy, goediog, yn yr hon byddai y coffr cysegredig a gynrychiolai yr arch , yn guddiedig. Ir ynys hon a dynid i dir gan ddau o'r ychain mwyaf allent gael yn yr holl fro, y rhai, o'r herwydd, a elwid
" ychain banog ” ; a'r ddefod hon , debygir, yw yr hyn a elwid yn " tynu yr afanc o'r llyn .” Y mae man ar y ffordd fawr o Bentraeth i Borthaethwy, a elwid " gallt 3 Plasgwyn ,” o'r lle y gwelir tair o lanau ar unwaith,
sef Llanddyfnan, Llanbedrgoch, a Llanfair- Bettws-Ger aint;;
y traddodiadau yw, i'r afanc a dynid gan yr
" ychain banog,” pan gyrhaeddoedd i'r llanerch dan sylw , a gweled tair eglwys ar unwaith, dori ei galon a threngu.
Tair Naid, ac Abernodrwydd . — Y mae y cyntaf yn enw ar faes bychan yn agos i Plasgwyn, a'r llall yn enw ar afonig fechan heb fod yn mhell o'r lle ; ond nid adna
byddir hi wrth yr enw hwn yn awr.
Yn y lle a elwir
" Cae tair naid , ” codwyd tair o geryg ar eu penau erd trad dynodi neidiadau Gwalchmai ap Meilir .
Mae y
odiad am y lle hwn rywbeth yn debyg i hyn : -Priododd Gwalchmai ap Meilir aeres
Plasgwyn ; yn fuan ar ol y
