36
Hanes ac ystyr Enwau
There is a covered way, or hollow entrance to the vault under this mound, or heap of stones . ”
Am ystyr y gair Llanfairmathafarneithaf, gwel Llan bedr -goch . PLwYF LLAN SADWRN .
Saif y plwyf hwn yn y rhan ddwyreiniol o'r ynys, ac oddeutu pedair milldir o Pont Menai. Cysegrwyd yr eglwys yn y chweched ganrif i St. Sadwrn hen, ap Yn .
ys Gaer Gawch, sant o Bangor Asaf. Derbyniodd y plwyf yr enw oddiwrth fod yr eglwys wedi ei chysegru i'r sant hwn .
Enw Cymraeg yw Sadwrn ar un o'r gau - dduwiau a
addolid gan yr hen Frythoniaid, yn ogystal a'r rhan fwyaf o genhedloedd Ewrop ac Asia. Ystyr yr enw yw , “ gŵr nerthol o fraich i ryfel : ” y gwir enw yw Sawd dwrn , Dywedir yn " Hanes Crefydd yn Nghymru , " t.d., 158, am Sadwrn, mai mab Bicanys, a chefnder Emyr Llydaw , ydoedd. Castellior. - Wedi i'r Cadfridog Rhufeinaidd Agricola oresgyn ynys Mon a'i harchwylio yn fanwl, efallai iddo adael ar ei ol rai cof-golofnau o'i enw . Yn y parth pell af i'r gorllewin mae lle o'r enw " Criccill ;" mae yn
debyg fod yr hen Frythoniaid yn ei alw felly oddiwrth enw Agricola , fel y cafodd lle yn mhlwyf Llanidan ei
alw yn Crug , neu Crig , oddiwrth yr un person. Sefyd lodd Agricola gadrodau mewn dau o leoedd gwahanol yn yr ynys hon ; gelwir hwy wrth yr enwau - Castellior,
Dominorum castra ( fortress of lordo.) Y mae castell yos
arwyddo amddiffynfa Rhufeinig, a iðr ya air yn yr hen Frythonaeg am arglwydd, neu lywydd ; felly yr ystyr
yw , " amddiffynfa yr arglwyddi. " Heb fod yn mhell oddiyma ceir lle arall a'r enw Bodior , 8.9 rigfa
