50
Hanes ac ystyr Enwau
oddiwrth ysgaw ; Eithinog, oddiwrth eithin , Rhedynog
oddiwrth rhedyn, &c. Dosbarthwyd y faerdref hon yn yn ddwy - Berw Uchaf a Berw Isaf. Berw Uchaf sydd yn mhlwf Llanfihangel Ysgeifiog , a Berw Isaf yn Llan
idan . Cysylltwyd y ddiweddaf ar y cyntaf â bwrdeis. dref Tre'r Beirdd ; ac yr oedd yn rhan o'r tiroedd a pha
rai yr anrhegwyd Cynric ap Meredydd Ddu a bwy. PLWYF LLAN EDWEN.
Saif y plwyf hwn oddeutu pum ' milldir i'r gogledd .
ddwyrain o Gaernarfon. Cafodd y plwyf yr enw oddi. wrth fod yr eglwys wedi ei chysegru i St. Edwen, nith neu ferch i'r brenin Edwin ; adeiladwyd yr eglwys odd. eutu y chweched ganrif. Ystyr yr enw yw, - Llan y ddedwydd orchfyges."
Porth Amel . - Y mae Mr. Rowlands yn cynyg tair o
wahanol amcan -dybiau gyda golwg ar darddiad yr enw hwn - 1. “ Porth Aemelicus, ” (Rhufeiniwr) ; 2. “ Porth Aml,” oddiwrth rifedi y personau oedd yn myned dros
odd, ac yn dychwelyd dros Moel-y -dòn gyda bad ; 3, “ Porth ym Mwlch .” Y mae yn ymddangos ei fod ef yn rhoddi y flaenoriaeth i'r olaf. Porth Amel, yn yr
hen amser, oedd yn faenor, ac yn eiddo Llywarch ap Bran, yn nghwmwd Menai.
Plas Newydd . — Trigfa newydd (the new mansion ) ; yr hen enw oedd Llwyn Moel. Yr ystyr yw “ Llwyn ar
fryn,” (the grove on the hill). Yma ceir un o'r coedwig . oedd penaf yn Môn, yr hwn le a gysegrwyd gan y Der .
wyddon fel lle addoliad. Tu cefn i Plas Newydd y mae cromlech aruthrol, neu allor y Derwyddon - un o'r rhai mwyaf yn yr ynys. Coed y Plas Newydd ydynt êang ;
