56
Hanes ac ystyr Enwau
mae rhifedi mawr o esgyrn dynol yn wasgaredig ymhob cyfeiriad ; y rhai'n a dybir oedd gweddillion o'r dynion a gwympodd wrth warchaę Ynys Gefni. Yn agos i'r dref y mae “ Chalybrate Spring, ” yr hwn darddell oedd ar y cyntaf mewn bri mawr, ond yn awr yn ddyladwy i gym . esuredd a dwfr arall ; gyda'r hwn y mae effeithiolrwydd meddyginiaethol i'r rhai a wanhawyd gan afiechyd. Hefyd, o berthynas i afon Cefni, ceid ar lafar gwlad oddeutu triugain mlynedd yn ol, yr hyn a ganlyn :-Bu cyfnod o sychder ar Ynys Fôn i'r fath raddau fel у bu
llawer o'i thrigolion farw o syched : ni cheid dwfryn un man ynddi; yr oedd godrau'r cymylau wedi eu rhwymo, a ffynonau y dyfnder fel wedi myned yn hysp . Yn y cyfnod hwn, rhoddwyd careg fawr yn afon Cefni a'r ar .
graff ganlynol arni — ' Pwy bynag am gwel ia wyla ,' gan gyfeirio at ymysgaroedd y wlad yn teimlo o eisiau dwfr . Yn y “ Gwyneddon ceir y sylwadau dyddorol a gan . lyn am blwyf Llangefni : -" A large common, called Rhos-y-meireh, is in this parish ; and on the west side
of the turnpike- road is a chalpheate spring in great re pute for rheumatic complaints. In this parish is Lled wigan, where a thresher, of the name of Morris Lloyd ,
heroically and successfully resisted, and defeated several of Oliver Cromwell's soldiers . PLwYF TRE' GAIAN.
Saif y plwyf bychan hwn ar derfyn y tri cwmwd
Malltraeth, Menai, a Tindaethwy. Y Rhandir Tre' Gaian sydd yn nghwmwd Menai, a'r Arddreiniog yn Tindaethwy . Yr oedd y ddau hyn ar y cyntaf yn rhan
o randir Ednyfed Fychan, gweiridog a chadfridog i Llewelyn ap Iorwerth . Rhoddodd ef y tri rhandir