62
Hanes ac ystyr Enwau
bydd yn dra gwasanaethgar. Yn y gwastadedd bychan a thywodlyd, yn orchuddedig â gwellt a rhedyn, ceir hen ferddyn llwydaidd , adfeilion y prebendỹ, ond odid, ac anedd y “ Deon Du,” o enwog goffadwriaeth am offeiriad olaf y plwyf a oresgynwyd er's dyddiau lawer gan donau a thywod y môr, fel ag y prawf rhai hen weithredoedd ag sydd ar gael ato.
Hefyd, ceir adfeilion monachlog ar ganol y gwasta tir hwn . Y mae'r olwg arni yn bruddglwyfus, -fel un yn wylo am ei phlant, a'r gogoniant wedi llwyr ymadael o honi ers llawer dydd ; ond y mae'r hyn a erys o honi yn ddigon i ddangos ei mawredd a'i chadernid gynt, pan ydoedd yn ogoniant penaf y fro. Sylfaenwyd yr adail ar lun y groes. Nid oes nemawr o'r deml odidog yn aros oddigerth y gangell. Mae muriau hon yn aros
hyd y dydd hwn , ac iddi ffenestr ddwyreiniol enfawr, a dwy ffenestr ystlysol o gryn faintioli. “ Wel, dyma'th gangell wiwgu , Ond p’le mae'th allor fawr, Lle gwelwyd gynt yn mygu Y thuser lawer awr p "
Yn uniad y ddau fur gogleddol y gangell, y mae olion . rhywbeth tebyg i dør haner-grwn.
O gylch yr eglwys mae rhywfaint o weddillion gwael mur y fynwent. Ychydig gamrau i'r gorllewin, ceir
olion rhyw hen adeiladau - gweddillion “ pentref”' Llan ddwyn. Dywedir y bu yma wyth o dai bychain yn am ser Iorwerth III. , y rhai a elwid “ Welas. " Tybir i ferch Brychan seilio ei “ chell ” (cloister ) ar yr ynys
hon oddeutu y fl. 590 0.0. Dewisodd y wyryf Dwyn . wen neillduaeth Llanddwyn yn hytrach na mwyniant & mawredd llys ei thad . Sefydlodd ei chwaer Ceinwen ei chell yn Llangeinwen , a sefydlodd ei brawd Dyfnan
