66
Hanes ac ystyr Enwau
ay byddinoedd unedig Erse, Manks, a Norwegians, rhai a ruthrasant i'r ynys hon. Yn y frwydr hon, bu Owain yn fuddugoliaethus. Bu galluoedd llyng esol Cymru ar waith yn y frwydr yma, a llwyddas ant i vruholl longau y gelynion i ffordd o fau Dulas.
Cadwyd hanes y frwydr hon mewn awdl
goffadwriaethol i Owain Gwynedd, yn yr hon y mae canmoliaeth i orchestwaith y tywysog hwn ; dywedir nad yw wedi cael sylw un hynafiaethydd Cymreig yn flaenorol. Maes Rhos Rhyfel. - Derbyniodd yr enw yma
oddiwrth y frwydr grybwylledig . Heb fod yn mhell o'r lle hwn mae lle o'r
enw
Castell," hanes dech
reuol yr hwn sydd anhysbys. Dywedir fod arian ac argraff Nero, Vespasian a Constantine, wedi eu cael yma amryw weithiau mewn sefyllfa dda ; ac yn y fl. 1829, cloddiwyd i fyny ddarn o aur ac ar graff Vespasian arno yn eglur.
Cors-y -Gedol. - Tybir mai llygriad yw y gair hwn o
Cors-y -gad -ol, " (ol-fyddin ). Tybia eraill iddo
gael yr enw oddiwrth un o'r enw Gedol. PLWYF Rhos COLYN.
Mae y plwyf hwn yn y cwr eithaf o'r ynys, ar yr ochr orllewinol; y mae yn nghwmwd Menai, ac yn sefyll oddeutu pum ' milldir i'r de-ddwyrain o Gaergybi. Cysegrwyd yr eglwys oddeutu ychwe ched ganrif i Št. Gwenfaen,chwaer Peulon, i'r hwn ý cysegrwyd Llanbeulan - mab a merch Paul Hen, o ynys Manaw . Y mae yn bur debygolfod yr enw hwnwedi tarddu oddiwrth Rhos-y- golofn, ( a stone
column or pillar) agodwydyma gan y Rhufein iaid, yn arwydd coffadwriaethol o'u goruchafiaeth .
