Tudalen:Hanes ac ystyr enwau lleoedd yn Môn.pdf/87

Oddi ar Wicidestun
Ni brawfddarllenwyd y dudalen hon eto

Lleoedd yn Mon.

79

lwg, sef ar fryn uchel - nid oes ond tua can ’ llath rhyng ddi a'r môr, ac oddeutu dwy filldir o orsaf Ty Croes.

Dywedir y byddai yr hen Dderwyddon gynt yn arfer myned yn orymdaith dan ganu, a ffyn gwynion yn eu dwylaw , yn mhen chwe' diwrnod ar ol i'r lleuad newid , tua llwyn o dderw canadfrig ; ac yna dringai yr offeir. iad i fyny i'r dderwen , ac, a'i gryman euraidd torai i lawr y llysieyn a elwir " uchelfad :” a byddai un arall,

odditanodd yn ei dderbyn ag arffedog wen. Fe ddygid yno hefyd ddau fustach gwyn , difai, dianaf, ac fe'u haberthid ar uchaf y gromlech uchod. Ystyrid y cyfryw aberth yn swyngyfaredd odidog rhag gwen

wyn, haint, ac anffrwythlondeb . Ond yr aberth goreu a

dybient hwy a ryngai bodd i'r duwiau oedd drwgweith redwyr, y rhai yr oedd cyfraith y tir wedi eu condemnio i farw_megys llofruddion a lladron. Ar nos Galan Mai, byddent yn arfer a chyneu tân ar ben pob carnedd trwy yr ynys, lle y byddai un o'r Der. wyddon , gyda'r bobl o'r gymydogaeth hono, yn aberthu i'r tadolion dduwiau, er cael rhad a bendith ar gnwd y

ddaear. Gwneid yr un peth ar nos Galan Gauaf, er talu diolch wedi cael cnwd y ddaear yn nghyd.

Ogof Arthur . - Saif hon ar yr ocr ddeheuol i fynydd y Onwc; ac mae hen draddodiad fod Arthur wedi bod yn

llechu yma, pan oedd mewn rhyfel â'r Gwyddelod. Gwel “ Brython," tudal. 138. Hen Eglwys ( the Old Church .) - Y mae yr eglwys hon

yn nghwmwd Malltraeth ; telir i beriglor y lle hwn mewn undeb a chapel Tref Gwalchmai ; ei noddwr

ydyw Esgob Bangor. Cysegrwyd hi i St. Llwydian : nid yw Dr. W. G. Pughe yn ei nodi yn ei gyfres.