Lleoedd
yn Mon.
83
PLWYF LLANDRYGARN .
Mae y plwyf hwn yn gorwedd oddeutu tair milldir i'r de-orllewin o Lanerchymedd : cysegrwyd yr eglwys i
St. Trygarn . Y mae y gair Trygarn yn tarddu o ddau wreiddin , try , (to lurn — to go to the other side) ; a carn , o'r un ystyr a Carnedd— ( a heap of stones.)
Gwyndy. – Tardda yr enw hwn oddiwrth Tŷ Gwyn (White House) : bu cysegrfa eglwysig yn y fan lle saif y Gwyndŷ yn bresenol. Yma y byddai y rhïanod glān
yn rhoddi eu hunain yn hollol at wasanaeth yr Arglwydd, ac yn ymwadu yn drwyadl a phob mwyniant cysylltiedig a'r bywyd presenol. Y mae amryw bethau perthynol i'r lle hwn i'w gweled, ac yn cael eu cadw gyda gofal er
coffadwriaeth am yr hen sefydliad. Bu y lle hwn yn westy am flynyddau, hyd nes y codwyd Pont Menai, &c. Rhydcaradog a Rhyd - y - Saint. - Y mae cysylltiad
neillduol rhwng y ddau le yma a'u gilydd . Yn Rhyd y -Saint yr arferai yr hen fynachod wersyllu ; ac yno yr ymgynallid ar wahanol adegau o'r flwyddyn i ymdrin â
materion eglwysig a chrefyddol. Pan fyddai y rhyw deg yn cyflwyno eu hunain i'r Griandỹ, deuant ar eu taith i'r Rhyd, a'u ceraint a'u cyfeillion i'w canlyn .
Treiliant ychydig amser yma i ymddiddan a chynghori eu gilydd ; ac yna cychwynid gyda hwy, yn araf, dan ymgomnio, tua'r gysegrfa, hyd nes y deuent at Rhyd
caradog. Brwd a chymysglyd fyddai teimlad eu myn wesau pan gyrhaeddent y Rhyd hwnw , oherwydd ni oddefid i gâr na chyfaill fyned gam yn mhellach , ac
felly ffarwelient yn nghanol cri a dagrau ; a dywedir mai gwir ystyr y gair ydyw , “ Rhyd Criadog." Cod wyd maen mawr dros yr afon sydd yn rhedeg drwy y lle
