PEN, X.-YMWELIAD Y "TRITON" A'R WLADFA
.
Yn nechreu Gorphenaf 1866, ymwelwyd a ni gan un o longau rhyfel Prydain o Monte Video, o'r enw "Triton," fel y cyfeiriasom eisioes, mewn canlyniad i ddeiseb gamarweiniol a ddanfonwyd o'r Wladfa gan nifer fechan o'r sefydlwyr i Raglaw y Falkland Islands. Yr oedd y llong hon dan reolaeth Lieutenant Napier, R.N., ac ar ei bwrdd Captain Watson, ysgrifenydd y Swyddfa Brydeinig yn Buenos Ayres, Mr. Arenales, swyddog Archentaidd, heblaw swyddogion ereill y llong a'r dwylaw. Bu y llong wrth angor yn Mhorth Madryn am amryw ddyddiau, a bu Captain Watson a Mr. Arenales, meddyg y llong, ac ereill o'r swyddogion, drosodd ar y Camwy rai dyddiau, yn edrych ansawdd y tir a sefyllfa y sefydlwyr, er mwyn rhoi adroddiad cyflawn i'r Llywodraeth Brydeinig trwy y gweinidog yn Buenos Ayres. Yr ydym eisioes wedi gwneud sylw o'r adroddiad hwn, fel na raid i ni ychwanegu. Bu ymweliad y llong hon a ni yn fanteisiol i'r sefydliad mewn mwy nag un ystyr. Symudodd i raddau y teimlad o unigedd oedd yn ein meddianu o angenrheidrwydd, trwy roi ar ddeall i ni eu bod wedi cael gorchymyn swyddogol i beidio bod yn ddyeithr i'r sefydliad, ac heblaw hyny, rhanwyd llawer iawn o esgidiau a arferir ar fwrdd y llongau hyn yn mysg y rhai oedd fwyaf anghenus yn y cyfeiriad hwn. Yr oedd y bobl oedd wedi cerdded llawer, ac wedi bod yn defnyddio llawer ar y bal wedi treulio llawer o esgidiau mewn amser byr, a bu y rhodd hon yn werthfawr iawn iddynt. Hefyd, casglodd y morwyr yn eu plith eu hunain ddigon i dalu am 1,000 o latheni wlanen oedd gan y llong at wasanaeth y dwylaw, a rhanwyd hono drachefn rhwng y rhai mwyaf anghenus. Yr oedd golwg pur ffafriol ar y llanerchau yd pan oedd y llong hon yn y lle, am ein bod wedi cael gwlaw maethlon iawn ychydig yn flaenorol i'w dyfodiad atom, ac felly yr oedd adroddiad y bobl hyn at eu gilydd yn lled fafriol, yr hyn fu fel dyfroedd oerion i enaid sychedig i bleidwyr y mudiad yn Nghymru.
Ymweliad yr Indiaid a ni.
Gyda bod y "Triton" wedi myned allan o'r porthladd, ymwelwyd a ni gan ddau lwyth o Indiaid. Yr oedd hyn
