Tudalen:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf/23

Oddi ar Wicidestun
Ni brawfddarllenwyd y dudalen hon eto


o hynafiaeth Gymraeg ; a chofiasant ymadrodd yn un o'r Mabinogion,
yrhwn a draetha hanes Bronwem, merch Llyr,«yr hon oedd fodryb î
GGaradawg ab Bran ab Llyr, sef Caraciagus, y gwron, yr hwn a wrth-
safodd y Rhufeiniaid gydw'r fath ddewrder, Y Mabinogi, ar oì crybwyll.
am amryw ddygwyddiadau yn hanes Bronwen yn yr Iwerddon a ìleoedd
ereill, a ddywed, iddi ddyfod o Fon, lle y bu farw; ac yna. y canlyn yr
ymadrodd rhagsylwedig :— Bedd petrual a wnaed i Fronwen, feroh
TLlyr, ac Jan afon Alaw, ac yno y claddwyd hî.” A phan yr ychwanegir
at hyn fod y fangre hono ym cael ei galw “ Ynys Bronwen,” y mae
awdurdod î feddwl mai beddrod brïodol Bronwen-oedd y carn, ao mai eî
lludw hì oedd yn y cawg, yr hwn a osodwyd ynddo yn nechreu y ganrif
gyntaf, sef cyn i'r Rhufeiniaid feddiannu unrhyw ran o Gymru.”

a bryd y diflanodd yr arferiad o losgi cyrff, a chladdu mewn carneddau, ,
nîd yw yn hawdd penderfynu. Cesglir oddiwrth grybwylliad o eiddo
Llwarch Hen yn eì farwnad ì Cynddylan, Tywysog Powys, yr hwn afa
farw yn 557, lle sonîs am “' gysylltiad du,” am “' gnawd Cynddylan,” eu
bod yn defnyddio eirch coed y pryd hyny, a bod y drefn bresennol i
raddeu mewm arferìad, Dywed Pennant mai y Brytaniaid oedd y rhaî
cyntaf i roddi heibio yr hen arferiad, ao maî y Daniaid oedd y rhai olaf,
oblegid o bob cenedl a roisant eu traed ar Ynys Brydain, hwynt-hwya
fuont y rhai olaf i pofleìdio Orist'gogaeth, Moddbynag, yr ydym yn
ddyleduu i'r efengyl am y drefn weddaidd, ddifrifol, dra phriodol a arferir
yn awr o gladdu y meirw. ê â

Yr ydym wedi ymdrol gormod, efallai, gyda'r pwnc hwn, end
maddeued y darllenydd hyddysg yn y peibau hyn er mwyn y ll«ill nad
ydyw eu sylw, efallai byd yn hys, wedi eu dymu aty fath weddillion,
priodol í hen wìsd y bryniau. Nìd oes ond un Maenhir ofewn ein
terfynau, sef yr un yn Cae'rmaenllwyd, gerllaw y Plas Newydd, yr
hon sydd yn dynodi bedd Gwaewyn Gwgoffri, am yr hwn y crybwyll-
wyd o'r blaen, Dywed Carnhuênawc mad oes unrhyw sicrwydd o'u
âyben, er eu bod y rhan fynychaf yn cael eu cymeryd fel bedd golofnau,

  • AMDDIFFYNFEYDD, &c,


Gan i'r wlad hon fod dros gym&iŵt o. amser yn olygîs o ymdrechiadan
gwaedlyd droe ryddid, ac yn erbyn ymosodiadau erchyll ac olynol oddì-
wifh genedloedd tramoraidd, y ffaith hon a ddyry gyfrif am,amledd
y taerau, y gwarch-gloddiau, a'r ffosydd, olion o ba rai a geîr yn lluosog
mewn amryw baithau o Gymru. Y mae llawor o hynafiaethwyr yn
barnu î lawer o'r adeiladâu milwrol hyn gael eu coôi, nen eu lled-godi,
cyn bod unrhyw 'gened] estronol erioed wedi rhoddi eithraed ar Ynys

vin, a'u bod yn cael eu defnyddio mewn achosion o ymladdau rhwng
gwsbanol lwythau o'r cyn-frodoron. (en byny, y mae yn gwbl au--
mhosibl penderfynu oed na thadogaeth y nifer fwyaf o'r amddiffynfeydd,
ma pba un a'ì Brytanaidd a'i Rhufelnig ydynt, gan eu bod weâi eu-codi,:
eu cyfnewid, a'u defnyddio ì steb gmcanipnrhyfelgar gwahanol oesau, o'r.
amgeroedd boreuaf hyd ddyddiau Owain Clyndwr,. Fel rheol, y mae yr;