41
Jones, yr Udganwr, yr hwn a annerchodd Michael fel hyn : - " Michael,
pa le mae'r meichie ?” “ Y mae wrth law draw’n y dre', " ebai Michael yn ddiymaros. Pwy ddamweiniodd fod yn clywed yr atebiad parod , ond W. Bulkeley , ysw . , o'r Bryn du, Mon , yr hwn oedd ei hun ynfardd ac yn achleswr beirdd a tarddoniaeth ; a chan ei fod yn foneddwr cyfoethog a haelfrydig , efe a gymerodd Michael ato i'r Bryn du yn arddwr iddo. Yn fuan ar ol iddo symud yno daeth angau , yr hwn ni
eiriach na bardd da garddwr heibio i'r ardd, ac a dorodd y planigyn tyner hwn i lawr, a Michael druan a fu farw , a chladdwyd ef yn myn . went sech Llanfechell, lle nad oes ond y dywarchen las yn unig yn
gorchuddio ei fedd. Cymerodd hyn le yn 1731, cyn iddo gyraedd ei -22ain mlwydd oed. Rhyfedd na buasai y boneddwr hael a charedig yn cyfodi gwyddfa iddo, ac y mae yn aphawdd genym gredu pe claddesid ef yn ei lan enedigol y gadawsai chwarelwyr llenorol Nantlle feddrod un o'u bechgyn athrylithgar heb gof-golofn deilwng o'i enwogrwydd. ANGHARAD JAMES . - Yr oedd yn byw yn y Gelliffrydau , yn agos i'r Baladeulyn tua 200 mlynedd yn ol ŵr a wraig o'r enw James Davies ac
Angharad Humpbreys, ac iddynt yr oedd merch a elwid yn ol y drefn Gymreig Angharad James , yr hon oedd yn feddiannol ar raddau uchel o athrylith a dysgeidiaeth. Yr oedd hefyd yn meddu tuedd gref at fardd ddoniaeth ; ac mddengys iddi gyfansoddi llyfr o farddoniaeth ei hunan, yr hwn di chyhoeddwyd erioed mor bell ag y deallasom . Nyni a ddy. fynwn yr hanes desgrifiadol a ganlyn am y foneddiges awdurol hon o Gofiant y Parch. J. Jones,' yr hwn oedd yn ddisgynydd o'r un teulu a
hithau.
Fel hyn y dywed y Parch . 0. Thomas : - “ Cyfrifid Angharad
James yn wraig nodedig yn ei dydd, yn anghyffredin felly o feddwl cryf ac athrylithgar, yn hynod o wrol a phenderfynol, ac wedi cael dysgeid
iaeth uchel iawn. Nid ydym yn gwybod yn mha le y derbyniodd ei haddysg ; ond yr oedd ei rhieni mewn sefyllfa uchel y byd, ac o bosibl, eu hunain yn gweled gwerth dysgeidiaeth , ac yn ofalus am roddi i'w
merch y manteision goreu i hyny. .Yr oedd Angharad James, pa fodd bynag, wedi esgyn i'r hyn oedd yn mhell o fod yn gyffredin , nid yn unig yn y dyddiau hyny, ond eto hefyd. Yr oedd yn gwbl hyddysg yn yr
iaith Lladīn, yn gyfarwydd iawn yn nghyfreithiau y deyinas, ac yn cael ei chydnabod yn un o wybodaeth dra helaeth. Yr oedd rhai o'i llyfrau
Lladin ar gael yn mhlith ei disgynyddion hyd yn ddiweddar, a dichon fod rhai ohonynt eto . Yr oedd hefyd yn dra hoff o farddoniaeth , ac yn arfer cyfansoddi llawer ei hun . Yr oedd llyfr helaeth o'i barddoniaeth
ar gael hyd o fewn llai na haner can'mlynedd yn ol yn ei llawysgrifen hi ei hunan. Bu yn menthyg yn nwylaw y diweddar Mr. G. Williams, Braich Talog, Llandegai, (Gutyn Peris) am dymmor, yr hwn a ddy wedai ei fod yn hollol hysbys i'r hen feirdd ac y gelwid ef y ' Llyfr Coch ,' am mai ag inc coch yr ysgrifenasid éf. Yr oedd gan Angharad hefyd delyn , ac yr oedd yn dra boff o chwareu arni. Cyn myned i orphwys y nos ar yr awr bennodol, byddai raid i'r holl deulu , y gweision
a'r morwynion, ddyfod yn nghyd i ddawnsio am ryw gymainto amser, tra byddai eu meistres awdurdodol yn chwareu ar y delya.” Dylid
