TU &l. hystafell yn Talymiynedd er ei gdlonôgi, a chynal eî feddwl. Ar ot
hyny bywy a briodwyd, ae a fuont byw yn ddefwydd mewn mwynh6d o'r
oariad» brynwyâmor ddrud !
Cwm Oenwnw,— Yn ystlys ddeheuol y Mŷnyddtawr y mae cwm serth a elwir Cwm Cerwìn, llo mae traddodiad yn dywedyd yr arferìd rhoddi-. troseddwyr.ì farwolaeth frwy en cau î fyny mewn cerwìnau neu farlÌatr, -
trwy yrhai y yddai hoelion wedieu curo'i mewn fel picellau, ac yna. wu gosod. dreiglo i waered y cwm nwwydas hwn. Heb foâ yn mhell o'r lle hwn yr oedd Penyrorsedd, lle cynhelid y llys, ac y cyhoeddid y dded- fryd. Dangosir hefyd-wybr gwyrddlas yn bresennol, yr hwn a ellir eì âdilyn yn oglur o'r lle y safai Penyrorsedd; î ben uwchaf y cwm, ar byd gr hwn, meddir, y cludid y harilau. Mae yn deilwng íni grybwyll am lo
wyffelybi bwn hefyd yn Mon, yn agos i Landdona, lle mae diphwys ofn-
adwy yn nghreigiau glan y mor, a elwir Nant Dienydd._ Mae yn agos i'r fan hono hefyd le a elwir Penyroraedd, a gorsaf Elwraidd Rufeinig a elwir Dinss Sylwy; mc y mae y traddodiad yno yn gyffelyb am y dnll y rhoddid y troseddwyr ì farwolaeth.
Aeddyliai rhai fod y troseddiadau hyn yn dsl perthynas a'r erledigaeth. a ddyoddefodd y Cristionogion yn Brydain o dan yr Ymorawdwyr Gal- erius a Dioclesian, ac elwir y ddegfed erledigaeth dan Rufain Bngan- aidd. Cyrhaeddodd gorchymynion caeth i'r wlad hon, y pryd hyny, wedi eu hargrefft ar Ìafnsu o efydd, yn gorchymyn rhoddi pob Cristion ifarwolaeth, Oddiwrth y crybwyllîon hyn,” medd un ysgrifenydd cyfarwydd, ““ y mae yn lled hawdd ini gasglu bod erledigaeth hyd augau anewn amryw ffyrdd creulawn wedi bod ar Grintionogion yr ynys hon yn Foreu: canys nid oedd y dulliau o farwolaethu e grybwyllir yn y trê- ddodiadwu uohod mewn arferiad, hyd y desllem 1, yn yr erledigaeth pab- aidd, ond yr oeddynt yn yr erledigaethan paganaidd. Heblaw hyny y mnae lle a elwir Penyroreedd-yn agos i'r ddau le a gorhafau Rhufeinig hefyd, ac yn agos i un man y mae mynwent (Monwent Twrog) lley cleddid cyrph maluriedig y merthyron, efallaì, ond yn y fan arall nid oedd angen claddfa gan fod y mor yn eu cymeryd ymaíth.”—(Hanes y
. Ê
Pichon y byddai cystal inì yma ychwanegu y traddodiad a geir yn y gymydogaeth am y gladdfa. adnabyddus âr ben -y Cilgwyn, a elwir Myn- went Twrog, Aiymn ycladdwyd Twrog- Sant, nis gwyddom: y mae eglwys y plwyf wedi «ì chwiegru i'w goffadwriaeth. Cafwyd llawer o 1atiw llosgedig ŷn y lle yr oodd y fynwent, a'r traddodiad a glywsom am yho yna Bl oiru; ;—Yn y cyfnod pell hwnw pan cedd Der- wyddiaeth yn grefydd sefydledig y parthau hyn, yr haul, mioddir, oedd gwrthddrych en Gth aphan na byddai yn ymddangos dros hîr ddyddiau cesglíd eî fod wedi oxel eî ddigio, a'r canlyniad fyddaî bwrw coslbren, a'r tran ar yr bwn y syrthiau y coelbren a aberihid er dy-
, ” huddo lid yr haul. Plathiì delw-o wìall derw meu fedw brìglus, a gonodid y collfarnedig o fewn y ddelw blethedig, yna cynheuid tan o'i”
hamgylch, a lìosgid yr aberth ynddi yn Ìudw, a'r cyrph Ìloegedig hyn a. gìêddid yn Monwent Twrog. Ychwanega y taddodind yr arferid Ilab-
