70
Aberteifi, Samuel Williams, gepedigol o'r Bont, a gweinidog presennol Nant y glo , ac Enoch Williams, Twyn yr odyn - tri o oleuadau dysglaor, ond ydynt yn awr yn dechreu pylu gan oedran . Deallwn fod y blaenaf wedi gorfod encilio oddiwrth lafur gweinidogaethol oherwydd gwaeledd ei iechyd.
Un capel perthynol i'r Cyfundeb Wesleyaidd sydd o fewn terfynau ein testyn, sef yr un yn Treddafad, Penygroes. Dechreuodd y Wesley aid bregethu yn y gymydogaeth hop er's tua 40 mlynedd yn ol, mewn ty ar lethr y Cilgwyn a elwir Cel -y -llidiart, ond a elwid Nebo y pryd hyny . Yn y flwyddyn 1834, adeiladwyd capel yn Treddafydd. Gwywodd yr achos i'r fath raddau ar ol hyny, nes y penderfynodd y Wesleyaid ei osod i'r Methodistiaid, y rhai fuont yn ymgynnull'ynddo hyd y flwyddyn 1860, pan yr adeiladwyd Bethel yn ei ymyl. Ail -ymaflwyd yn y gwaith
yn ddiweddar drachefn gan y brodyr Wesleyaidd, ac y mae ynddo yn awr eglwys fechan weithgar yn rhifo tua 30 o aelodau .
Heblaw Talysarn a Phenygroes, lle mae eglwysydd cryfion gan y Methodistiaid wedi hanu o eglwys Llanllyfni, y mae Talysarn drachefn
wedi anfon allan i'r byd ferched enwog, sef Nantlle a Hyfrydle, lle mae capelydd heirdd ac eang. Y mae gan y Methodistiaid hefyd orsaf yn : Tanyrallt, lle cedwir Ysgol Sabbethol, ac y pregethir yn achlysurol ; ac y mae gan yr Annibynwyr orsaf gyffelyb hefyd yn mynydd y Cilgwyn , llo y cedwir ysgol, ac y pregethir yn achlysurol. Canghenau o eglwys
yr Annibynwyr yn Talysarn yw Penygroes a Drws y coed, a changen o eglwys y Felingeryg yw yr eglwys Fedyddiedig yn Talysarn. Yr ydym yn awr wedi cyfeirio at yr holl leoedd o addoliad o fewn ter fynau ein testyn , a chyda golwg ar ansawdd crefyddol o'i fewn nid amheuwn nad all sefyll cymhariaeth âg unrhyw ddyffryn neu nant yn Ngwynedd o ran harddwch a rhifedi ei addoldai, a chymeriad ei eglwysi, . yn ol rhifedi a sefyllfa y trigolion , y rhan fwyaf o ba rai ydynt yn
perthyn i'r dosbarth gweithiol. Ond addefir yn gyffredipol nad oes vn rhyw ddosbarth o weithwyr mor hael at achosion crefyddol, ac yn meddu : cystal addoldai a'r chwarelwyr ; a hir y parhaont i deilyngu y ganmol-. iaeth hon ; ac er fod rhai o'r eglwysi uchod yn gryfion , ac yn cynnwys
nifer mawr o aelodau, y mae eto yn aros dir lawer i'w feddiannu. Cyn terfynu y bennod hon dymunwn grybwyll ychydig eiriau am rai: pregethwyr a godasant yn yr eglwys uchod nad ydym wedi cyfeirio
atynt hyd yn awr ; a'r cyntaf yw William Dafydd, y pregethwr cyntaf a , godwyd gan y Methodistiaid yn Llanllyfni. Yr oedd W. Dafydd yn ddyn dichlynaidd iawn ei ymarweddiad , ac o ddawn llithrig a phobloge aidd, ac yr oedd yn nodedig o barchus trwy y wlad . Ei ddull o bregethu oedd fyr a melus. Dywedir fod ynddo hoffder neillduol at blant, a'i fod yn hynaws a thirion yn ei gyfeillach. Am rai blynyddoedd, yn niwedd
ei oes, yr oedd yn fusgrell ac afiach iawn. Rhaid fyddai cael help cadair i'w gynnorthwyo i fyned ar gefn ei geffyl, ac arferid ei gario o le i le gan ei gynnorthwyo i ddringo y pulpud. Ac wedi iddo fyned mor afiach nes : methu gadael cartref, cymaint oedd ei ymlyniad wrth ei hoff waith :0 .
