Tudalen:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf/32

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

V—GWYL GYNOG.

A hi yn brynhawn mwyn yn nechreu Hydref 1830, y tymor hud hwnnw y cymerai dail y coed eu gwahanol raddau o felyn a gwineu, ac y gwridai rhedyn y cilfachau o dan ei arliw coch yntau, gwelid o bob cyfeiriad ieuenctid plwyf Penderyn yn cymryd eu llwybr er cyrraedd Twyn yr Eglwys, llannerch enwocaf yr ardal.

Onid hwn oedd dydd paratoad Gwyl Gynog? y sefydliad a hanai o gyfnod y Seintiau pell heb na llyfr na llên i'w groniclo namyn traddodiad llafar gwlad y tadau? Cedwid yr wyl gyda manylder difwlch, a mawr oedd y brwdfrydedd ymhob tipyn, oblegid, heblaw ei bod o henaint diamheuol, rhoddai arbenigrwydd ar Blwyf Penderyn rhagor y plwyfi eraill o'i gylch.

Felly, yn uchel eu hysbryd ac yn drystfawr eu cân, deuent allan o amaethdy a bwthyn, o luest a chwarel, yn ffermwyr, bugeiliaid, chwarelwyr a chrefftwyr o bob math, i ddathlu eu gwyl gartrefol unwaith yn rhagor.

Cyn pump o'r gloch yr oedd yr hoff chwareuon i gyd mewn llawn hwyl-y bêl fach yn erbyn gwal yr eglwys, yr herc-a-cham-a naid ychydig y naill ochr iddi, a'r "taflu cw'mp" yn y cae hwnt i'r berth. I bob un o'r rhai hyn yr oedd ei thorf fechan i edmygu y pencampwyr wrth eu gwaith, ac i weld chware-têg rhwng dyn a dyn.