Tudalen:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf/47

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

Ond ar y foment honno yr oedd ei ofn yn fawr arni, ac ni wyddai yn iawn am beth amser pa un ai troi yn ol i Ystradfellte a wnai neu ddilyn y bobl yn eu holau i'r pentref. Eu dilyn a wnaeth, fodd bynnag, ac erbyn iddi gyrraedd y lle agored o flaen y Cardiff Arms, gwelodd fod yno gynnwrf mawr, a bod rhai cannoedd o'r gweithwyr arfog wedi ymgynnull o dan y faner waedlyd. Nid ymddangosai bod yno neb neilltuol yn arwain y terfysgwyr, er bod rhai ohonynt wedi mynnu agoriad i siop Philip Taylor yn ymyl, a dwyn yr holl bylor oedd yn y stôrdy. Gyda bod y rhai hyn wedi trolio'r gasgen gyda gwaeddi mawr, i sgwâr y Cardiff, wele hen ŵr yn rhedeg atynt o gyfeiriad y Rhigos gan ddweyd fod "cannoedd, os nad miloedd, o sowldiwrs 'Bertawa' yn dod i fyny trwy Gwm Nedd y foment honno." Sobrodd hynny y dorf i raddau, ac ni wyddent yn iawn ar y cyntaf beth i'w wneud yn wyneb y newydd diweddaraf hwn. Gwelwyd na allent ymladd â'r ' miloedd sowldiwrs," ac felly penderfynwyd eu gadael i basio trwy Hirwaun yn dawel, a'u dilyn bob cam i Ferthyr, i'w dal rhwng y ddeudan yn hwyr y dydd.

Yn y cyfamser, chwiliwyd am geffyl cyflym, fel y gellid rhoddi gwybod i wŷr Merthyr fod y "miloedd" o Abertawe ar eu ffordd tuag atynt, ac er syndod mawr i bawb, mynnodd Nani Moses, gwraig briod o'r lle, fod yn negesydd drostynt. Neidiodd Nani ar gefn y ceffyl, gan farchogaeth yn null gŵr neu wâs, heb na chyfrwy na dim odditani, a ffwrdd a hi ar garlam drwy heol y Felin a Chwmsmintan i roi ei gwybodaeth mewn pryd. Pan ddaeth sowldiwrs Abertawe i'r golwg, gwelwyd nad oedd y fintai gant mewn rhif, a chyfrif yr oll, a digllon iawn oedd y Brocs,[1] wedi colli ohonynt y coach mawr eisoes, yn y meddwl hawdded gwaith fuasai rhwystro y milwyr i fyned ymhellach na Hirwaun.

  1. Llysenw adnabyddus ar frodorion Hirwaun.