mor ebrwydd ag y gallwn; a chan edrych o'm hamgylch, mi a welais fy ffordd fel cynt. Yna llawenychais, a bu dda genyf ddarfod fy nghyfrif yn deilwng i gael fy erlid er mwyn Crist a'i efengyl bur."
Wrth yr hanes uchod o eiddo y gŵr parchedig, y gwelwn fod yn Mon y pryd hyny bregethwr wedi dyfod yno o Leyn, a bod yno ambell un wedi profi melysder yr efengyl. Deallwn hefyd fod Mr. Howel Harris wedi bod yn y wlad hòno eisoes, a bod yno rai o effeithiau ei weinidogaeth yn aros, Nid ydym yn gallu sicrhau ai yn y tro hwn y bu Mr. P. Williams yn Mon, y dygwyddodd yr hyn a grybwyllir gan Robert Jones am dano. Dywedir ddarfod ei gyhoeddi i bregethu wrth dŷ tafarn yn agos i Benrhos Lleugwy. Erbyn ei ddyfod yno, yr oedd cwmni anhawddgar yn dysgwyl am dano. Ni chai fyned i'r tŷ, ac ni chaniateid iddo le i'w geffyl. Ond gan ei fod yn ŵr o feddwl gwrol, ac o ddygiad boneddigaidd i fyny, methasant ei wrthsefyll. Safodd yntau yn ebrwydd i fyny, a rhoes air o Salm i'w ganu:
"Yr Arglwydd bia'r ddaear lawr,
A'i llawnder mawr sydd eiddo ;
Yr Arglwydd biau yr holl fyd,
A'r bobl i gyd sydd ynddo."
Cerddodd y fath awdurdod gyda'r gair, nes oedd gwŷr y pastynau a'r cyrn yn taflu pob peth o'u dwylaw; ac wedi eu dal gan ddychryn, dechreuasant nesu yn mlaen, a gwrandawsant yn llonydd hyd ddiwedd y cyfarfod.
Efallai mai y pregethwr y clywsai Mr. Peter Williams am dano, fel un a ddaethai i Fon o Leyn, oedd Hugh Griffith, Llanddaniel. Am hwn y dywed Robert Jones ddarfod ei ddal i'w anfon yn sawdwr, ond iddo ddianc o afael ei erlidwyr, a ffoi i Fon. "Glynodd wrth y gorchwyl o gynghori ei gyd-bechaduriaid tra bu byw; ond nid oedd mor dderbyniol gan rai o herwydd fod ei dymherau naturiol yn lled boethlyd."
PENNOD V.
CYCHWYNIAD METHODISTIAETH YN SIR DREFALDWYN.
CYNWYSIAD:
RICHARD TIBBOT—Y GYMDEITHASFA FISOL GYNTAF YN Y SIR, YN Y FLWYDDYN 1745—CYNGHORWYR CYNTAF-LEWIS EVAN, EI DEITHIAU, EI GARCHARIAD, EI LAFUR A'I DDEFNYDDIOLDEB—EGLWYSI CYNTAF, A CHYNGHORWYR BOREAF Y SIR—ADRODDIADAU R. TIBBOT I'R GYMDEITHASFA O ANSAWDD Y GWAITH—DAFYDD POWEL, DAFYDD JEHU, AC EVAN DAFYDD.
WRTH fod rhan o sir Drefaldwyn yn gorwedd rhwng y Deheubarth a siroedd Gwynedd, gallem ddysgwyl y gwneid cais ar y sir hon-gan y diwygwyr, gyd â'r parth cyntaf o'r Gogledd. Ac yn wir, felly y bu, fel y sylwyd eisoes. Ymwelodd Harris â'r wlad hon y tro cyntaf yn y fl. 1739, ac nid yw yn annhebyg iddo ymweled â hi eilwaith cyn y fl. 1741. Mae genym enwau dau ŵr, mwy neu lai cyhoeddus, yn dwyn cysylltiad â'r wlad hon mewn tymhor bore iawn ar Fethodistiaeth. Y gwŷr y cyfeiriwn atynt ydynt Richard Tibbot, a Lewis Evan.
