Tudalen:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu/194

Oddi ar Wicidestun
Prawfddarllenwyd y dudalen hon

hoff syniadau eu hunain. Yr oedd anffyddlondeb i Dduw yn fwy annyoddefol ganddynt nag oedd gwarth ymneillduaeth.

Darllenwn hefyd fod y brawd Thomas Williams, un o'r arolygwyr, unwaith wedi cael ei gyhuddo o ddywedyd yn erbyn gwisgoedd yr offeiriaid (gown and cassock), a dygwyd yr achwyniad i sylw y gymdeithasfa fisol a gynaliwyd yn Watford, Medi 27, 1744. Teilwng oedd yr achos, tybygid, i'w ddwyn i sylw penodol y brodyr ar eu hymgynulliad. Ni ddywedir yn amlwg pa beth a ddywedid yn erbyn y gwisgoedd urddasol hyny: ond fe ddywedwyd rhywbeth, a digon yr ystyrid hyny. Ond wedi dwyn yr achos i drafodaeth, ac i'r pechadur gael cyfle i ateb drosto ei hun, cafwyd allan na ddywedasai y brawd ddim yn erbyn y gwisgoedd cysegredig hyn ynddynt eu hunain, ond yn unig yn erbyn rhoddi parch eilunaddolgar iddynt; ac wedi cael y fath eglurhad boddlonol ar y chwedl, gollyngwyd y troseddwr yn rhydd! Crybwyllir yr amgylchiad bychan hwn i ddangos pa mor dyner oedd y diwygwyr cyntefig o ddefodau yr hen fam, er mor annaturiol y trinid y plant ffyddlawn hyn ganddi hi yn ol! Anhawdd iawn, yn y dyddiau hyn, a fyddai cael neb i ddwyn achwyniad yn erbyn brawd am ddweyd yn erbyn y gwisgoedd hyn; a phe dygid y fath achwyniad pwysig yn erbyn neb, prin yr ystyrid yr achos yn ddigon pwysig i wneyd un sylw cymdeithas faol o hono! Mor fawr ydyw dirywiad Methodistiaid yr ocs bresenol! ac mor bell y maent wedi gŵyro oddiwrth egwyddorion eu tadau!

Yr oedd yr annibendod a ddangosid i ddechreu adeiladu capelau, yn codi oddiar yr un teimlad tuag at eglwys sefydledig y wlad. Dywedir mai yn Llanfair-Muallt y codwyd yr un cyntaf, a hyny yn y fl. 1747: felly yr oedd eisoes un mlynedd ar ddeg wedi treiglo ymaith o ddechreuad gweinidogaeth Harris cyn codi un addoldy. Y mae genym, pa fodd bynag, benderfyniad ar lawr a basiwyd mewn cymdeithasfa chwarterol a gynaliwyd mewn lle a elwir Porth-y-rhyd, Hydref 3ydd, 1744. Y penderfyniad sydd fel hyn:"Cytunwyd, ar fod tŷ yn cael ei adeiladu yn Llansawel i ddybenion crefyddol."

Nid wyf yn cael hanes fod y penderfyniad hwn wedi ei osod mewn grym; yr un pryd, nid oes lle i amheu na chafodd ei ddwyn i weithrediad; ac os felly, yr oedd addoldy boreuach yn bod na'r un yn Llanfair-Muallt. Gwnaed y penderfyniad hwn dair blynedd cyn adeiladu capel Llanfair. "Tŷ i ddybenion crefyddol," ac nid capel, y gelwid ef. Capel yr ystyrid y pryd hyny, ac yn mhell wedi hyny, yr adeilad a berthynai i'r eglwys wladol, lle y cynelid gwasanaeth yn achlysurol, mewn cysylltiad ag eglwys y plwyf. Buasai galw yr adeilad a godid gan y Methodistiaid i addoli ynddo yn gapel, yn peri camsyniad yn meddyliau y cyffredin, ac yn neillduol yn drosedd ar y modd yr arferid ymddwyn tuag at eglwys Loegr. Ac hyd heddyw, arferir galw yr addoldai yn dai cyrddau yn y Deheubarth; nid oddiar yr un egwyddor, bellach, ond oddiar hen arferiad. Yn y Gogledd, yn y gwrthwyneb, gelwid yr addoldai o'r dechreuad yn gapelau.

Yr oedd y cynulleidfaoedd yn y blynyddoedd cyntaf yn fychain iawn, nid