YR AIL DDOSBARTH;
SEF,
CYCHWYNIAD METHODISTIAETH.
PENNOD I.
HANES PRIF GYCHWYNWYR Y DIWYGIAD METHODISTAIDD.
CYNWYSIAD:
AMGYLCHIADAU ARWEINIOL—GRIFFITH JONES, LLANDDOWROR—DANIEL ROWLANDS—HOWEL HARRIS—CYNORTHWYWYR HARRIS A ROWLANDS, SEF Y DDAU WILLIAMS, A HOWEL DAVIES.
ER mai nid ein hamcan ydyw ysgrifenu hanes bywyd neb o'r diwygwyr Methodistaidd, yn gyflawn a manwl; eto, y mae yn anmhosibl i ni allu rhoddi darluniad o gychwyniad y diwygiad, heb wneyd sylw arbenig o'r dynion hynod a fuont yn offerynau yn llaw Ysbryd Duw i roddi yr ysgogiad gwreiddiol i'r diwygiad nerthol hwn.
Ni a welsom eisoes, yn y dosbarth blaenorol o'r gwaith hwn, pa ddarpariaeth a wnaethid tuag at oleuo y wlad, mewn cyfieithu ac argraffu yr ysgrythyrau yn neillduol. Yr oedd hyn wedi ei gyflawni, i ryw raddau, er ys can mlynedd a mwy, bellach. Yr oedd pregethau Wroth ac Erbury, Walter Cradoc, Vavasor Powel, Stephen Hughes, a Peregrine Phillips, wedi gwneuthur cryn argraff ar lawer parth o'r wlad; ac nid oes amheuaeth na fu eu gweinidogaeth yn foddion i achub llawer iawn o bechaduriaid: eto, ar ddechre y flwyddyn 1700, yr oeddynt oll wedi eu claddu; a thros flynyddoedd lawer, ni chyfododd olynwyr teilwng iddynt, i berffeithio y gwaith a ddechreuasid ganddynt hwy. Aeth y tô hwnw o ddychweledigion allan o'r golwg trwy angau; cododd ymrafaelion ac ymraniadau yn mysg y rhai a godasant ar eu hol; a llesgâodd y diwygiad; ac erbyn diwedd yr ail ganrif ar bymtheg, yr oedd ymron wedi llwyr ddiflanu. Tebyg oedd i fel y gwelwn weithiau ar flwyddyn gynar yn y gwanwyn, y blodau yn tori allan yn siriol, a'r egin gwyrdd-leision yn codi eu penau, gan addaw tymhor ffrwythlawn, a chynyrch lawer; eithr ar ryw noswaith, disgynodd awelon oerllyd a gwenwynig o'r gogledd-ddwyrain, y rhai a ddeifiasant yr holl flodau, ac a flaen—felynasant yr holl egin. Parodd attalfa ar dyfiad pob llysieuyn; a rhaid oedd i'r llafurwr fod yn dda ei amynedd i ddysgwyl am awelon tynerach, ar ddynesiad agosach yr haf, i roddi ffyniant ar ei lafur. Felly y bu i'r diwygiad cyntaf hwn. Torodd allan yn siriol; rhoddid gobaith teg fod y gauaf wedi myned heibio; a bod hafddydd efengyl yn cyflym nesâu, ar ol gauaf maith a thywyll. Ond rhyw wynt gwenwynig a ddisgynodd fel cawod ar y blodau, ac a ddeifiodd yr holl lysiau.
