arall, wel di, ac mi fyddi di cystal â neb. Mae'n rhaid iti aros nes cael caniatâd y doctor."
"Mi fydda' i wedi pydru o seguryd cyn y bydd y cradur yna yn gadael imi fynd yn f' ôl i'r bonc."
"Fo sy'n gwbod ora', 'machgan i."
"Gwbod! Gwbod sut i dorri 'nghalon i. Fe wnâi diwrnod yn y chwaral fwy o les imi na llond trol o'i hen bils o. Unwaith y ca' i fy llaw ar y gyllall naddu ne' ar yr ordd eto, 'fydda i ddim yr un dyn. Wedi segura gormod—dyna pam yr ydw' i mor wantan, wel'di."
Ni ddywedwyd ychwaneg am y peth, a chredodd fy mam a minnau mai rhyw ysfa sydyn a diflanedig a ddaethai trosto ef. Sylwem, er hynny, ei fod yn hynod dawel a synfyfyrgar trwy gydol y Sadwrn a'r Sul.
Pan ddaeth y bore Llun hwnnw, daliodd at ei air. Cododd yr un amser â minnau, a daeth i lawr am frecwast yn ei ddillad gwaith. Yn dawel a phryderus iawn y llanwodd fy mam ei dun bwyd, ond gwnaeth ymdrech deg i ymddangos yn llon wrth ein dilyn at ddôr y cefn.
"Paid â cherddad mor gyflym, John bach," meddai fy nhad wrthyf wedi inni gyrraedd y ffordd fawr. "Mae gynno' ni ddigon o amsar. 'Rŵan y mae'r hen Richard Jones yn cychwyn a fynta'n gweithio yng ngwaelod y chwaral. Cymar bwyll 'rŵan. Yn ara' deg mae mynd ymhell, wel'di, yn ara' deg mae mynd ymhell."
Ond cerddai'r hen Richard Jones yn gyflymach na ni, ac âi twr ar ôl twr o chwarelwyr heibio, gan ein cyfarch a'n gadael ymhell ar eu holau. Cynigiodd Ifan Môn gyd-gerdded â ni, ond mynnodd fy nhad iddo fynd o'n blaenau — "i ddeud wrthyn' nhw am roi fflagia' i fyny yn y Bonc Fawr, 'r hen Ifan."
"Sbel fach 'rŵan, John," meddai'n sydyn yng nghanol y pentref. "Mae'n rhaid fy mod i'n mynd yn hen, fachgan. Rhaid, wir."
"Dyna be' sy'n dŵad o fyw fel gŵr bonheddig, nhad."
"Ia, yntê? . . . Ia, fachgan."
Araf fu'r daith i waelod y chwarel, a daeth ofn i m calon wrth imi sylwi ar lwybr troellog y Neidr yn hongian ar serthni'r mynydd o'n blaen. Brysiodd y chwarelwyr olaf, rhai ohonynt yn hanner-rhedeg, heibio inni.
