Neidr, y llwybr a droellai hyd lethr y mynydd ac i'r chwarel.
"A chofia agor dy glustia' a chau dy geg."
Troes y gadair yn sydyn yn ei hôl fel petai ar frys gwyllt, ond nid cyn imi gael cip ar y dagrau a ddechreuai gronni yn ei lygaid. Sylwais hefyd, am y tro cyntaf, mor llwyd ac mor denau oedd ei wyneb, am y tro cyntaf er imi glywed fy mam yn gofidio trosto droeon wrth fy nhad.
Dringai fy nhad ac Ifan Jones y Neidr yn araf a phwyllog, ond, ag asbri hogyn ar ei ddiwrnod cyntaf yn y chwarel yn llam yn fy nghalon, brysiais heibio iddynt a brasgamu o'u blaenau. Pwysais yn erbyn y wal i aros amdanynt ymhen tipyn, a dilynodd fy llygaid y ffordd wen a redai wrth ochr Afon Rhyd tua'r pentref. Yr oedd y lôn yn wag, bellach, heb neb arni ond f'ewythr yn ei gadair. Araf iawn, mi dybiwn, wrth ei wylio o'r llechwedd, oedd ei hynt ar hyd y ffordd. Gwthiai ag un llaw fel petai am roi gorffwys i'r llall am ennyd, ac yna arhosodd y gadair ar ochr y ffordd. "F'ewyrth Huw yn mynd i gael mygyn bach," meddwn wrthyf fy hun; ond syllais yn hir ar y gadair heb weld dim mwg yn codi ohoni. Aeth fy nhad ac Ifan Môn heibio cyn imi sylweddoli eu bod wedi fy nal a'm pasio. Brysiais ar eu holau heb wybod mai dyna'r tro olaf y gwelwn i f'ewythr allan yn ei gadair.
Pan ddaethom adref am ein 'swper-chwarel', gwelwn ar unwaith fod rhyw bryder yn gwmwl yn llygaid fy mam.
"Be' sy'n bod, Elin?" gofynnodd fy nhad.
"Huw," meddai hithau. "Mi ddaeth adra bore a gofyn imi 'i roi o'n syth yn 'i wely, Robat. Ac mae o wedi pesychu lot o waed pnawn 'ma. Mi alwais i'r Doctor i'w weld o."
"Be' ddeudodd Doctor Andrew?"
"Dim llawar o ddim. Digon o orffwys, medda' fo. Deud am inni ofalu 'i gadw fo yn 'i wely."
Aethom i'r parlwr i'w weld.
"'Gefaist ti dy swpar-chwaral, John bach?"
"'Ddim eto, F'ewyrth Huw."
"Rho fwyd i'r hogyn, Elin: mae o'n siẃr o fod bron â llwgu."
"Ond dŵad i ddeud tipyn o hanas y chwaral wrthach chi gynta' yr oeddan ni, F'ewyrth."
