Tudalen:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf/17

ar gorneli'r strydoedd a sgwarau'r dre:
peth i'w ddisgwyl mewn mwffler-a-chap oedd peth felly,
nid peth neis mewn coler-a-thei.
'Doedd dim taro arnat ti orymdeithio yn rhengoedd y di-waith,
dy ddraig-rampant yn hobnobio â'r morthwyl a'r cryman,
i fyny i Sgwâr y Petrys, i lawr Ynyscynon a thros y Brithweunydd,
heibio i'r Llethr-ddu at y Porth a'r Dinas
ac yn ôl tros Dylacelyn a thrwy Goed y Meibion
i gae'r Sgwâr, a'r gwagenni, a'r cyrn-siarad, a'r miloedd ceg-agored
  ★   ★   ★
Na!
'doedd dim raid iti
fentro'r Empire a'r Hippodrom tan eu sang ar nos Sul,
—di geiliog bach dandi ar domen ceiliogod ysbardunog
y Ffederasiwn a'r Exchange—
ond mi fentraist,
a mentro ar lecsiynau i'r Cyngor tref a'r Sir
a'r Senedd maes-o-law
yn erbyn Goliath ar ddydd na ŵyr wyrth,—
y cawr sydd â phigion y swyddi yn enllyn ar dy fara
ond iti estyn dy dafell a begian yn daeog ddeheuig.
Wel na, a 'does arna' i ddim cywilydd cael arddel
bod yr ardd wrth y tŷ wedi'i phalu drwy'r blynyddoedd
a'i chwynnu yn ddygn nes bod y cefn ar gracio;
ond y pridd sydd yn drech na mi,—a'r confolfiwlws
fel y cancr yn ymgordeddu trwy'r ymysgaroedd
gan wasgu'r hoedl i'r gweryd, ewinfedd wrth ewinfedd ddiymod.
Po ddyfnaf y ceibiwn, cyflymaf y dirwynai'r
confolfiwlus nadreddog drwy'r chwâl,
gan ddringo pob postyn a llwyn tan fy nwylo
a thagu'r rhosynnau a'r ffa yn eu blodau
a dyrchafu eu clychau gwyn glân fel llumanau,
neu fel merched y gwefusau petalog
sy'n dinoethi eu dannedd i wenu'n wyn
heb fod chwerthin yn agos i'w llygaid, ond bustl yn y pyllau.
Fe fynnwn i gadw Cwm Rhondda i'r genedl
a'r genedl hithau yn ardd gan ffrwythlondeb.
"Pa sawl gwaith y mynaswn i gasglu dy gywion ond nis mynnit."
Ond roedd hi'n arial i'r galon gael clywed fforddolion tros glawdd yr ardd
yn fy nghyfarch—"Paid a'th ladd dy hunan, y gwirion;
rwyt ti'n gweithio'n rhy galed o fore hyd hwyr,