Tudalen:Seren Tan Gwmwl.djvu/5

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

Un o'r ysgrifenwyr hyn oedd John Jones Glan y Gors, ac y mae dylanwad Paine yn arbennig arno. Dywed Syr Owen M. Edwards:

Prin y mae amser mor orthrymus yn ein hanes â'r adeg rhwng y chwyldroad yn Ffrainc a Deddf Rhyddfreiniaid y Bobl yn 1832. .... Safai barnwyr a gwladweinwyr a meddylwyr enwocaf y dydd yn gadarn yn erbyn 'rhyddid. Glan y Gors oedd y Cymro gododd ei lais yn huawdl ac eofn yn erbyn y gorthrwm hwn. . . . Tra'r oedd Gorthrwm a Gwamalrwydd a Rhodres yn teyrnasu, bu ef yn llais i Ryddid, i Onestrwydd. i Naturioldeb.

Llyfr Mr. R. T. Jenkins, Cymru yn y Ddeunawfed Ganrif, ydyw'r llyfr i'w ddarllen i gael darlun da o Gymru yn oes "Jac Glan y Gors." Ynddo fe glywch son "am weithio caled am gyflog bychan, am golli'r gwaith hwnnw a gorfod newid ardal i chwilio am waith arall, am fywyd gwael. am addysg brin, ac am amynedd ddi-derfyn y tlawd."'

Dyma'r Gymru yr anfonodd Jac Glan y Gors ei "Seren Tan Gwmwl" iddi. Gallwn farnu'r cyffro a achosodd wrth yr hyn a ysgrifennodd ef ei hun wedi hynny:

Clywais eu bod yn cerdded o'r naill dŷ i'r llall i losgi'r llyfr a ysgrifennais......Mae yn enbyd gen i feddwl eu bod yn cymeryd cymaint o drafferth gyda llyfryn mor ddisylw; nid oedd dim modd i mi wybod wrth ysgrifennu'r llyfr, nad oedd gan y Cymry mo'r digon o synnwyr i wybod pa beth i'w ddarllen heb gael cennad ganddynt hwy.

Dywed fod "boneddigion yng Nghymru yn bygwth torri bywoliaeth llyfrwerthwyr oherwydd eu bod yn chwennych chwerthu yr hyn a fo gwir."

Ym mhlwy Cerrig y Drudion, Sir Ddinbych, y mae Glan y Gors, lle y ganwyd John Jones yn