Neidio i'r cynnwys

Tudalen:Tro yn Llydaw.djvu/112

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon
"Yr wyf yn cofio darllen erthygl o'ch gwaith,"ebe ynte, "yn profi nad ydyw crefydd a'r celfau cain yn cydflodeuo. Clywais lawer o gondemnio arnoch, ond gwyddwn eich bod yn dweyd y gwir. Beth feddyliech chwi mae celfau cain Eglwys Rufen wedi wneud i'r Llydawiaid hyn? Pan ddeuais i'r wlad gyntaf, meddylient mai dweyd wrthynt am addoli'r delwau yn yr eglwys yr oeddwn."
"A ydyw'n anodd eu cael i feddwl drostynt eu hunain?
"Ydyw, yn amhosibl bron. Y mae Pabyddiaeth wedi lladd eu meddwl; rhaid i minnau ddechre trwy fod yn rhyw fath o offeiriad iddynt. Daeth gwraig ataf y diwrnod o'r blaen i ofyn i mi a wnawn ei chyffesu,— y mae'r offeiriaid wedi eu cynefino â gorffwys ar bobl eraill am bob peth."
"A oes llawer o frwdfrydedd dros eu heglwys ymysg yr offeiriaid? "
"Dim. Y maent yn gweled fod eu dydd ymron ar ben, ac y maent yn gwneud eu goreu i gadw eu gafael ar y bobl, tuag at eu cadw mewn anwybodaeth."
"A ydyw'r offeiriaid yn cydymdeimlo â dyhead cenedlaethol y Llydawiaid?"
"Y maent wedi lladd hwnnw ers talm. Rhaid i chwi gofio nad ydyw Llydaw fel Cymru. Nid ydyw'r deffroad cenedlaethol wedi cyrraedd yma eto. Pan ddywedodd Le Bras y diwrnod o'r blaen y dylai'r Llydawr fod yn falch mai Llydawr ydyw, chwarddasant am ei ben. Ond beth feddyliech chwi am droi i weled y dre' ar y prynhawn braf yma?"

Dringasom y bryn y saif Quimper wrth ei droed, yr oedd y coedydd yn gysgod hyfryd, a gwelem yr hen dre ramantus trwy'r dail pan eisteddem i orffwys. Danghosodd y cenhadwr yr holl ysgolion ac ysbytai oedd yn nwylaw'r offeiriaid, —ysgolion elfennol, ysgolion canol, mynachlogydd, lleiandai, meddygdai ymron heb rif. Dywedais y buaswn i'n digalonni wrth feddwl am bregethu Protestaniaeth mewn lle mor Babyddol a hwn.

"Byddaf inne'n digalonni weithiau, ond dro arall bydd rhyw nerth yn fy nghodi i uchelfannau'r maes.
"A oedd dod yma i ddechre ddim yn beth digalon iawn?"
"Na, yr oedd yma gyfeillion Ffrengig yn disgwyl am danaf, a chefais groeso calon."
"Ond onid ydyw'n ddigalon iawn i ddechre siarad yn unlle? Ai sefyll ar gornel y stryd y byddwch? "
"Na, bydd y bobl yn disgwyl am danom braidd bob amser, bydd ein gelynion wedi cyhoeddi ein bod yn dod."