Yn Llefaru Eto/David Saunders, Fel Pregethwr

← David Saunders, Byr-hanes

Yn Llefaru Eto gan Anhysbys

David Saunders, Pregeth-Credu a'r Galon, Rhuf. x. 10. →

FEL PREGETHWR.

Gan y Parch. William James, Aberdar.

Gellir dweyd am Dr. Saunders, fel y dywedodd un arall am dano ei hun, ddarfod iddo gael ei neillduo gan Dduw o groth ei fam, a'i alw ganddo trwy ei ras, i ddadguddio ei Fab ynddo fel y pregethai Ef yn mhlith y cenhedloedd. Yr oedd wedi ei lunio gan awdwr natur i fod yn bregethwr. Dyna a'n tarawai gyntaf wrth ei wrandaw, sef fod pob peth pregethwr wedi cydgyfarfod ynddo, -meddwl galluog, treiddgar, a chlir, a hwnw wedi ei ddysgyblu yn dda; calon fawr yn orlawn o hawddgarwch a serchowgrwydd, ac mewn cydymdeimlad byw a thyner â'r efengyl ac a'i gwrthddrychau; cydwybod bur, na fedrai oddef dim isel nac annheilwng mewn amcan nac ymddygiad; ewyllys fywiog, mewn cydgordiad â'r ewyllys ddwyfol ei hun; cof, pan yn anterth ei nerth, oedd yn ymylu ar fod yn ddifeth yn y pulpud; traddodiad llithrig a swynol, a'r iaith a'r cymhariaeth- au goreu yn barod at ei wasanaeth; llais cyfoethog, ystwyth, mwyn a soniarus, yn hollol o dan lywodraeth ei berchenog, ac yn medru dadgan holl deimladau amrywiol ei fynwes; a braidd bob amser yr oedd ganddo destyn a phregeth fyddai yn cynwys mer a brasder yr efengyl. Pan y disgynai yr eneiniad oddiwrth y Sanctaidd Hwnw ar ei holl enaid, ac ar y gwirionedd a bregethai, yr oedd y dylanwad y mwyaf dyrchafedig a nefol a deimlasom erioed.

Cydgyfarfyddai ynddo holl anhebgorion y gwir areithydd. Safai yn naturiol ac urddasol yn y pulpud. Yr oedd pob symudiad yn weddaidd o'r dechreu i'r diwedd, a'i holl ymddangosiad yn bendefigaidd. Yr oedd yn berffaith rydd, a'i areithyddiaeth y fath nas gellid yn hawdd ei gwella. O ddechreu ei bregeth, llifai, gyda gras dros ei wefusau, mewn seiniau tyner a melus, y brawddegau mwyaf cyfoethog a gorphenedig. Fel y byddai ei ysbryd yn cynhesu, cynyddai y ffrwd, a chodai y llais yn uwch, ond ar ei uchelfan yr oedd yn hollol soniarus. Neidiai y geiriau i'w lle, fel dan ddylanwad y rhiniwr, i ffurfio y brawddegau mwyaf tlws a phriodol i'r mater, a dygid y cwbl dan deyrnged i'r amcan mwyaf goruchel, sef pregethu yr efengyl yn deilwng. Galwai un beirniad ei bregeth yn gyfansoddiad cerddorol cysegredig.

Yn mhellach, cyffroid ei holl natur, a derbyniai ysbrydoliaeth oddiwrth bresenoldeb cynulleidfa. Byddai torf, gyda llygaid a chlustiau agored cyfeiriedig ato, yn ei gyffroi er ei wneyd yn fwy o feistr ar ei adnoddau: rhoddai iddo afael sicrach ar ei bwnc, a dirnadaeth lawnach o hono, gwelai yn gyflymach ac yn gliriach y cymhariaethau mwyaf priodol i'w egluro, a pharai ei fod yn fwy medrus yn ei ddewisiad o eiriau. Sefydlai gydymdeimlad rhyngddo a'i wrandawyr mewn byr amser; deuai efe a hwythau i ddeall eu gilydd yn mron ar unwaith; ac oddiyno hyd ddiwedd y bregeth byddai y ddau yn llewyrchu ac yn adlewyrchu goleuni a gwres ar eu gilydd. Gwnai hyn, cofier, yn hollol ddiymdrech. Clywsom ef yn dweyd lawer gwaith na thalodd funyd o sylw erioed i draddodiad; astudiai yn ddyfal er dod o hyd i'r gwirionedd; ond wedi ei gael gadawai y modd i'w draddodi i ysbrydiaeth y foment. Perffeithrwydd natur oedd ei eiddo ef, ac yr oedd ei areithyddiaeth mor naturiol a dwfr yn llifo.

Nodweddid ei weinidogaeth gan eglurder anarferol. Byddai ei lwybr o ddechreu ei bregeth hyd ei diwedd fel y goleuni; yn wir, goleuni ydoedd, oblegyd pa beth bynag sydd yn egluro, goleuni yw. Gorweddai yr achos o'i eglurder mewn dwy elfen. Yn un peth, yr oedd yn feddyliwr trwyadl. Ni foddlonai ar gael cipolwg ar egwyddor; mynai ei holrhain yn ei holl gysylltiadau, a cheisiai ddeall ei therfynau a'i pherthynas ag egwyddorion eraill. Peth arall, adnabyddai, yn mron gydag anffaeledigrwydd greddf, y ffin sydd yn gwahanu yr hyn sydd yn bosibl i ddyn ei ddirnad ar y ddaear a'r hyn sydd yn anamgyffredadwy. O fewn cylch yr hyn sydd yn bosibl ei wybod, yr oedd yn feiddgar; synai rhai at ei feiddgarwch, ac ni phetrusent ei alw yn rhyfyg. Ond unwaith y deuai wyneb yn wyneb â dirgelwch dwyfol, adnabyddai ef ar unwaith, ac ymostyngai yn addolgar yn ei bresenoldeb, a cheisiai gan y gynulleidfa beidio llygadrythu mewn cywreinrwydd cnawdol, ond yn hytrach synu ac addoli. Gan ei fod mor glir, methai rhai ganfod ei fawredd fel meddyliwr, ac ystyrient ef yn bregethwr arwynebol. Anhawdd fuasai syrthio i gamgymeriad mwy. Nid oedd neb mwy medrus i dreiddio i'r dwfn, na neb yn gwneyd hyny yn fwy mynych; cynwysai agos bob pregeth wirioneddau dyfnion wedi eu gwneyd yn syml ac eglur. Y mae yn amheus genym a wthiodd neb lawer yn mhellach i'r dwfn, ond yr oedd y dyfroedd bob amser yn loew ac yn glir.

Rhoddai arbenigrwydd ar yr ochr ddynol i'r efengyl. Feallai mai efe oedd y pregethwr mwyaf dynol a welodd Cymru. Wrth ddywedyd hyn nid ydym yn golygu ei fod yn ddibris o'r dwyfol. I'r gwrthwyneb yn hollol. Yr oedd tragwyddol Dduwdod y Gwaredwr, dwyfoldeb yr oll o drefn yr iachawdwriaeth; yr angenrheidrwydd am weithrediadau yr Ysbryd Glan i aileni a sancteiddio pechadur, yn nghydag ysbrydoliaeth y Beibl, yn erthyglau diamwys yn ei gredo, a phwysleisiai arnynt yn ei bregethau. Ond ni anghofiai yr ochr arall. Yr oedd swyn diderfyn iddo ef yn y ffaith fod Iesu Grist yn ddyn, yn ddyn perffaith, a'i alluoedd corfforol ac eneidiol wedi eu dadblygu mewn modd heb fod yn anghyffelyb i'r eiddom ni—wedi ei brofi gan gyffelyb demtasiynau a ninau, ac wedi myned trwy yr un gofidiau. Ar y gwirionedd mawr hwn y seiliai gydymdeimlad tyner yr Iesu â'i frodyr ar y ddaear, ei allu i'w cysuro ac i dywallt plew a gwin i'w harchollion, Ar y cyntaf, byddai rhywrai yn ei amheu am ei fod yn pregethu efengyl mor ddynol; drwgdybid ef o fod yn tueddu at Undodiaeth: ond gwelwyd yn fuan ei fod yn cyhoeddi yr ochr ddwyfol lawn mor ddiamwys; ac yr oedd pob drwgdybiaeth am iachusrwydd ei gredo wedi llwyr ddiflanu chwarter canrif cyn ei farw.

Medrai ddwyn holl drysorau ei wybodaeth dan deyrnged i'w weinidogaeth. Tynai ei gymhariaethau oddiwrth hanesiaeth hynafol, oddiwrth gelf a gwyddor o fywgraffiadau, ac allan o farddoniaeth hen a diweddar. Yr oedd yn medru dwyn athroniaeth yn gaeth i weinidogaeth yr efengyl. Nid oedd dim tebyg i rodres neu arddangosiad o ysgolheigdod yn ei weinidogaeth, eto yr oedd y bregeth bob amser yn seiliedig ar yr ystyr mwyaf manwl a chryno o'r testyn yr yr iaith wreiddiol, ac yr oedd ei gweithiad allan a'i thraddodiad mor drwyadl ddysgedig a choeth fel y daliai feirniadaeth y mwyaf gwrteithiedig, ac eto yn ddigon syml a phlaen i'r mwyaf anwybodus. Bedyddiai y cwbl yn ysbryd yr efengyl, nes yr oedd ei bregethau, fel y traddodid hwynt ganddo ar rai prydiau, y cyfansoddiadau mwyaf gwirioneddol ddysgedig, a mwyaf prydferth a gorphenedig a wrandawsom erioed.

Yr oedd ei deyrngarwch i wirionedd yn ddiderfyn. Canfyddai y gwirionedd, credai y gwirionedd, ac am hyny pregethai y gwirionedd ——y gwirionedd noeth digymysg yn y cariad o hono. Elai bob amser i lygad y ffynon am ddwfr y bywyd. Ni chydnabyddai un awdurdod arall. Pan y ceisid ei rwymo â chadwynau awdurdod a thraddodiad eglwysig a duwinyddol, yn groes i wirionedd, drylliai hwynt fel y torai Samson raffau y Philistiaid. Medrai wahaniaethu rhwng y gwirionedd ei hun a'r ffurf yn yr hwn y cyflwynid ef; adnabyddai ef ar ol ei ddyosg o'i wisg arferol a'i wisgo â newid dillad. Perthyna i waith y dysgawdwr wahaniaethu rhwng y cyfnewidiol a'r anghyfnewidiol mewn athrawiaeth, ac yn hyn yr oedd efe yn fedrus iawn. Gosodai wedd ymarferol a phrofiadol hefyd ar y gwirionedd. Astudiai ef yn ei berthynas â dyn, ac yn y dyn a'r Duwdod ynddo yn trigo, a gosodai hyn o angenrheidrwydd wedd ymarferol ar ei holl bregethau. Clywsom un gwrandawr craffus yn dweyd na wyddai efe i ba beth yr oedd llawer o athrawiaethau yr efengyl da nes clywed Dr. Saunders yn eu pregethu, ond trwy ei weinidogaeth ef cafodd ar ddeall fod iddynt eu hamcan ymarferol, a bod iddynt wasanaethgarwch gogoneddus.

Ymgysegrodd yn hollol i weinidogaeth yr efengyl a'i hamcanion goruchel. Pan yr oedd y byd hwn yn cilio a thragwyddoldeb yn agoshau, yr oedd yn berffaith dawel gyda golwg ar ei achos ei hun; nid oedd hwnw yn pryderu dim arno; yr oedd wedi ymgymodi â phob ffurf bosibl ar y tragwyddoldeb mawr, er ei feithder diddiwedd, yn Iesu Grist; ond yr oedd dyrchafu ei Geidwad ac achub ei gydddynion yn ddymuniad angerddol yn ei galon nos a dydd, a'i weddi ddiweddaf cyn gadael y ddaear oedd ar i Ysbryd Duw beidio gadael gwrandawyr yr efengyl yn Nghymru.