Yn Llefaru Eto/John Parry Pregeth—Gogoniant Seion, Salm lxxxvii

← John Parry Byr-hanes

Yn Llefaru Eto gan Anhysbys

Roger Edwards Byr-hanes, a'i nodweddion →

𝔊𝔬𝔤𝔬𝔫𝔦𝔞𝔫𝔱 𝔖𝔢𝔦𝔬𝔫.

Gan y diweddar Barch. John Parry, D.D., Y Bala,

"Ei sail sydd ar y mynyddoedd sanctaidd. Yr Arglwydd a gâr byrth Seion yn fwy na holl breswylfeydd Jacob. Gogoneddus bethau a ddywedir am danat ti, O ddinas Duw. Cofiaf Rahab a Babilon wrth fy nghydnabod: wele Philistia, a Thyrus, yn nghyd ag Ethiopia. Yno y ganwyd hwn. Ac am Seion y dywedir, Y gwr a'r gwr a anwyd ynddi; a'r Goruchaf ei hun a'i sicrha hi. Yr Arglwydd a gyfrif pan ysgrifeno y bobl, eni hwn yno. Y cantorion a'r cerddorion a fyddant yno: fy holl ffynonhau sydd ynot ti." SALM lxxxvii.

CANMOLIAETH i Seion ydyw y Salm hon, fel cysgod o Eglwys Dduw. Tybia rhai iddi gael ei hysgrifenu i ddatgan llawenydd pobl Dduw pan oedd Seion mewn sefyllfa lwyddianus neu wedi cael rhyw fuddugoliaeth hynod, fel y waredigaeth gafodd Israel dan Hezeciah. Tybia eraill mai i gryfhau ffydd a gobaith pobl Dduw yr ysgrifenwyd hi pan oedd Seion yn anrheithiedig a chyn iddi gael ei hailadeiladu ar ol y caethgludiad i Babilon. Ar ol i'r deml gael ei hadeiladu, yr allor gael ei gosod i fyny, a gwasanaeth Duw ei adferyd, eto yr oedd sefyllfa yr eglwys yn bur isel, nid oedd ond gweddill yn aros, ac yr oedd y gweddill hwnw yn cael ei leihau bob dydd. Yr oedd y deıl hefyd yn llawer llai mewn gwychder nag ydoedd y deml gyntaf. Wrth ystyried hyn oll yr oedd yn ymddangos y byddai yn dra anhebyg yr adenillai yr eglwys ei gogoniant byth yn ol. Yn ngwyneb yr amgylchiadau hyn nid rhyfedd fuasai iddynt suddo i anobaith. Ond yn yr oes hono y mae yr Arglwydd yn addaw iddynt enill yn ol yr hyn a gollasant; a mwy na hyny, y gwisgid Seion eto â mwy gogoniant na dim y bu hi yn ei meddianu o'r blaen, "Bydd mwy gogoniant y ty diweddaf hwn na'r cyntaf, medd Arglwydd y lluoedd." Ond pa un bynag o'r ddwy dybiaeth hyn a ddewisir am gyfansoddiad y Salm, y mae ei chynwysiad, yn lled eglur—y mae yn ddatganiad o ogoniant Eglwys Crist, "Gogoneddus bethau a ddywedir am danat ti, O ddinas Duw."

Y mae y dull o ymadroddi yn gyffredinol o fwriad. "A ddywedir."—Nid yw y Salm yn hysbysu pwy sydd yn dweyd. Y mae hyn yn ein gadael yn rhydd i feddwl fod pawb yn dweyd. Y mae Seion yn cael gogoniant gan bawb—gan Dduw a chan y byd, gan Israel a chan y byd paganaidd. "Gogoneddus bethau a ddywedir," ynot ti, yn dy hanes, yn ngoruchwyliaethau Duw tuag atat. Y sail ar ba un y dywedir pethau gogoneddus am Seion ydyw ei bod yn "ddinas Duw." Y mae ei gelynion yn fynych yn dweyd pethau dirmygus am dani, ond pethau gogoneddus a ddywedir am dani gan Dduw.

I. Am ei sylfaeniad. "Ei sail," adn. 1. Y mae Seion wedi ei sylfaenu ar y mynyddoedd ar fynydd Seion. "Y mynyddoedd sanctaidd," yn cyfeirio at ei neillduad oddiwrth holl fynyddoedd eraill y byd, ei ragoriaeth ar y cwbl, a'i ddyogelwch yn ngwyneb holl ymosodiadau y byd. Amy neillduad hwn, y mae yn ddyledus i ddewisiad Duw, "Dyma y mynydd a chwenychodd Duw ei breswylio." Nid oedd mynydd Seion ond cysgod o Eglwys Dduw dan yr Efengyl. "Chwi a ddaethoch i fynydd Seion, i ddinas y Duw byw." Y mae i'r eglwys ei sylfeini. "Dinas ydyw hon ag iddi sylfaeni." Y mae hyn yn dangos ei chadernid. "Y mae y byd wedi ei seilio ar y moroedd" i ddangos ei gyfnewidioldeb a'i ansefydlogrwydd, ond yr Eglwys "ar y mynyddoedd" i ddangos nad oes dim yn barhaus ond yr Eglwys. Yn ngwyneb holl chwyldroadau a stormydd y byd, nid oes dim yn gwrthsefyll pob ymosodiadau ond Eglwys Dduw; yn ngwyneb cynifer o deyrnasoedd ac ymerodraethau sydd wedi cyfodi i fawredd a gwychder, ac yna wedi diflanu a myned o'r golwg yn llwyr, y mae yr Eglwys yn ymeangu ac yn enill buddugoliaethau newyddion yn barhaus. Dyma un o'r pethau gogoneddus a ddywedir am Seion"Seilio o'r Arglwydd Seion." Pan bydd cenhadau yn cyrchu o wahanol wledydd y ddaear i ymofyn am waith Duw yn y byd, yn codi un deyrnas ac yn darostwng un arall, pa ateb a roddir iddynt?—"pa beth a atebir i genhadau y genedl?" "Seilio o'r Arglwydd Seion." "Ac y gobeithia trueiniaid ei bobl ef ynddi." amcan mawr yn y greadigaeth, yn ngoruchwyliaethau Rhagluniaeth, yn holl ryfeddodau y Prynedigaeth, oedd seilio Seion. "Wele fi yn gosod maen yn Seion." Y mae sail gobaith i drueiniaid wedi ei gosod yn Seion. Jehofah sydd wedi ei gosod. Nid angel na dyn, ond Jehofah. Y mae y cwbl wedi gwreiddio yn nghariad a doethineb Duw. Y mae Iesu Grist wedi ei osod, wedi ei gymhwyso, wedi ei awdurdodi, wedi ei anfon i fod yn sail gobaith trueiniaid. Hwn yw y maen a wrthodwyd gan yr adeiladwyr. Croeshoeliasant Arglwydd y gogoniant. Ond Efe sydd wedi myned yn ben i'r gongl. "Gwybydded holl blant Israel ddarfod i Dduw wneuthur yn Arglwydd ac yn Grist yr Iesu hwn a groeshoeliasoch chwi."

II. Y mae Seion yn wrthddrych neillduol cariad Duw. "Yr Arglwydd a gâr byrth Seion." Am yr holl bethau gogoneddus a ddywedir am dani, y mae hi yn ddyledus i ras Duw fel ffynhonell y cwbl. Nid Seion ddarfu ddewis Duw, ond Duw a ddewisodd Seion, "Canys dewisodd yr Arglwydd Seion, ac a'i chwenychodd yn drigfa iddo ei hun; dyma fy ngorphwysfa, yma y trigaf, canys chwenychais hi." Y mae Seion yn caru Duw am iddo Ef yn gyntaf ei charu hi. "Nid o weithredoedd cyfiawnder y rhai a wnaethom ni, eithr yn ol ei drugaredd yr achubodd efe ni." Yn Seion y mae yr Arglwydd yn cyfarfod ei bobl, "yma y trigaf." Yma y mae yn cymdeithasu â hwynt, yn derbyn eu haddoliad, ac yn rhoddi amlygiadau iddynt o'i ffafr. Nid rhyfedd ei fod yn eu caru. "Pyrth Seion." Y pyrth i ddinasoedd oedd gwrthddrychau cyntaf ymosodiad y gelyn, ac arnynt byddai yr ymosodiad gryfaf. Y mae yr Arglwydd yn arbenig yn amddiffyn y pyrth, y lle y mae'r ymosodiad ffyrnicaf. Os oedd y pyrth yn ddyogel yr oedd dyogelwch yr holl ddinas yn sicr. "Ti a elwi dy fagwyrydd yn iachawdwriaeth a'th byrth yn foliant." Pan lwyddodd Senacherib yn erbyn dinasoedd eraill Canaan, methodd yn ei ymosodiad ar byrth Seion. Am Eglwys Dduw, "pyrth uffern nis gorchfygant hi." "Y mae yr Arglwydd yn caru pyrth Seion yn fwy na holl breswylfeydd Jacob." Y mae yn caru preswylfeydd Jacob,—y mae yn derbyn eu haddoliad oddiar yr allor deuluaidd y mae yn gymeradwy ganddo; ond yn y deml, yn Seion, y mae yn meddwl yn benaf am gyfarfod ei bobl. "Yma y trigaf," yma y mae yn gwneuthur ei gartref. Tua Seion hefyd yr oedd hiraeth pobl Dduw, "Llawenychais pan ddywedent wrthyf, Awn i dŷ yr Arglwydd." "Mor hawddgar yw dy bebyll di, O Arglwydd y lluoedd. Fy enaid a hiraetha, ïe, ac a flysia am gynteddau yr Arglwydd."

III. Gogoneddus bethau a ddywedir am ledaeniad yr Eglwys, "Cofiaf Rahab a Babilon wrth fy nghydnabod." Y mae hyn yn dangos yr Eglwys yn ymeangu ac yn cymeryd i mewn y cenhedloedd fu yn elynol, fu yn sychedu am ei gwaed. Y rhai fu yn ei dirmygu a ddeuant i weled mai yr anrhydedd uchaf fydd cael eu rhestru yn mhlith dinasyddion Seion. Y mae yr Iuddewon yn deall y geiriau hyn fel ag i ddangos rhagoriaeth y genedl Iuddewig mewn rhinwedd a deall, —mai ychydig o ddynion enwog a gwyd o genhedloedd eraill, o Philistia, a Thyrus, yn nghyd ag Ethiopia; o'r braidd y bydd un rhyngddynt i gyd. "Yno y ganwyd hwn,"—rhyw un dyn enwog yn eu mysg hwynt oll; a chan mor anaml y byddant, gellir cyfeirio ato a'r bys a dywedyd "Yno y ganwyd hwn,"—dim ond hwn. Ond am Seion, "y gwr a'r gwr a anwyd ynddi," nid hwn yn unig, ond hwn a hwn, "y gwr a'r gwr." Y mae esbonwyr Cristionogol yn deall y geiriau am Grist, "y gwr a'r gwr," gwr y gwyr. Ond prophwydoliaeth ydyw y geiriau am ddychweliad paganiaid i Seion. "Cofiaf," hyny yw, hysbysaf, soniaf am "Rahab a Babilon wrth fy nghydnabod." Cyfrifaf, rhestraf hwynt yn mhlith y rhai sydd yn fy adnabod. Cyfrifaf hwynt yn mhlith fy mhobl pan ymostyngant i'r efengyl, pan enir hwynt drachefn, pan ddelont i gyfranogi o ragorfreintiau y wir Seion. Er eu bod yn ddyeithriaid a phererinion, dygir hwynt yn gyd—ddinasyddion a'r saint. "Am Seion y dywedir, y gwr a'r gwr." Y mae y Salm yn cyfrif y cenhedloedd oedd fwyaf gelynol i'r Eglwys. Darostyngir y rhai mwyaf gelynoli'r Efengyl. "Rahab," y creulonaf. "Babilon," yr ymerodraeth eangaf. "Tyrus," y farchnadfa fwyaf. "Ethiopia,” hiliogaeth Ham ag ydoedd dan felldith. "Ygwr a'r gwr." Mae cyfeiriad hyn at enwogrwydd y deiliaid. “Brenhinoedd hefyd fydd dy dadmaethod, a'u brenhinesau dy famaethod; crymant i ti a'u hwynebau tua'r llawr, a llyfant lwch dy draed; a chei wybod mai myfi yw yr Arglwydd; canys ni chywilyddir y rhai a ddysgwyliant wrthyf fi." Y mae anrhydedd Seion yn gynwysedig yn y cyfnewidiadau mewnol. Y mae yr Eglwys yn gymdeithas o ddynion wedi ei sicrhau gan y Goruchaf. Nid unrhyw eglwys neillduol a feddylir, ond y mae Seion yn parhau er i eglwysi lleol ddiflanu. Bydd gan Dduw o hyd ei Eglwys broffesedig, "Dywedir am Seion, y gwr a'r gwr a anwyd ynddi. Y Goruchaf ei hun a'i sicrha hi." Y mae Seion yn sefyll pan y mae teyrnasoedd eraill yn diflanu. Nid oes un deyrnas ddaearol wedi llwyddo yn ngwyneb pob gelyniaeth, ond y mae Seion yn codi ei phen yn ngwyneb pob storm. Nid oes ond yr Eglwys wedi dal ei phen yn nghanol pob gelynion. Y mae yr ymosodiadau fu arni, ag sydd wedi bod yn ddinystr i gymdeithasau eraill, wedi bod yn fuddiol iddi hi, wedi lliosogi ei deiliaid, ac wedi ei phuro. Pan yn anrheithiedig y mae Duw wedi ei chodi eilwaith.

IV. Gogoneddus bethau a ddywedir am ei pharhad a'i dyogelwch, "a'r Goruchaf ei hun a'i sicrha hi." "Duw sydd yn ei chanol nid ysgog hi." "Y mae Arglwydd y lluoedd gyda ni; amddiffynfa i ni yw Duw Jacob.' "Duw yn ei phalasau a adwaenir yn amddiffynfa." Y mae y Salm yn galw ar ddynion i edrych ar Seion, "Amgylchwch Seion, ac ewch o'i hamgylch hi; rhifwch ei thyrau hi. Ystyriwch ei rhagfuriau, edrychwch ar ei phalasau; fel y mynegoch i'r oes a ddelo ar ol." Pa beth ydyw ei thyrau a'i rhagfuriau? Addewidion Duw—Duw mewn cyfamod, amddiffyniad Duw drosti, presenoldeb Duw gyda hi, a llywodraeth Crist arni fel Pen yr Eglwys. "Gosodais fy Mrenin ar Seion, fy mynydd sanctaidd." Dyma alwad ar bawb i'w hamgylchu —cyfeillion a gelynion.

V. Bydd enwau meibion Seion i lawr yn nghofrestrau y dinasyddion, "yr Arglwydd a gyfrif pan ysgrifeno y bobl eni hwn yno." Cyfeiriad sydd yn yr adnod hon at yr arferiad o restru enwau y dinasyddion. Y mae pob un o feibion Seion yn werthfawr yn ngolwg yr Arglwydd, y mae yn "cyfrif" ac yn "ysgrifenu." Y mae enw pob un o'r dinasyddion yn cael ei roi i lawr. A'r peth mawr yn eu hanes ydyw "eu geni," eu geni drachefn. Nid oes dim arall yn bwysig. Y mae yr Arglwydd ei hun yn cadw cyfrif o hyn, "eni hwn yno.' Nis gall swyddogion eglwysig gadw cyfrif ond o'n perthynas â'r eglwys weledig; nis gallant hwy gadw cyfrif a dweyd "geni hwn yno." Yn Seion nid oes cofrestriad ond o enedigaeth y plant. "Pob un a ysgrifenwyd yn mhlith y rhai byw yn Jerusalem." Nid oes cofrestru marwolaethau yno. Y rhai "byw" ydynt. Ni byddant farw yn dragywydd.

VI. Ni bydd Seion byth heb destynau mawl: "Y cantorion a'r cerddorion fyddant yno." Yn mha le y mae testynau mawl ond yn Seion? "Fy holl ffynhonau sydd ynot ti." Testynau llawenydd Seion ydyw y gwirioneddau a ddatguddir, y rhyfeddodau a gyhoeddir, y ffynhonau iachawdwriaeth a agorir, a'r dynion a enir o'r newydd yno. Y mae ganddo Ef lyfr coffadwriaeth o bob un sydd wedi ei eni yn y drigfa hon o fynydd Seion. Wyddom ni ddim a ydyw pob enw yn llyfr yr Eglwys sydd wedi bod yn aelodau yn hen gapel y Bala y can' mlynedd diweddaf. Ond y mae Efe yn ysgrifenu "eni hwn yno." Y mae llawer wedi myned o'r lle hwn i'r nefoedd. Y gwaith mawr ydyw bod dynion yn cael eu geni,—dyna'r peth mwyaf yn yr hen gapel. Cyll y capel newydd ei amcan ond mor bell ag y genir dynion ynddo. Hyn fydd ei ogoniant—yr Arglwydd yn cyfrif geni hwn yno. Y mae yr Arglwydd yn caru holl breswylfeydd Jacob, ond yn enwedig y lle y maent yn cyfarfod i'w addoli. Dyma ei dŷ. Dyma fan cyfarfod Duw a'i bobl. Y mae bendith Duw ar eu pebyll, ar eu preswylfeydd, ar eu cartrefi, ar eu mynediad a'u dyfodiad. Y mae'r Arglwydd yn bendithio ei bobl yn mhob dim. Gwel Deut. xxviii. 3—14. Y mae bendith arbenig ar byrth Seion. "Un peth a ddeisyfais i gan yr Arglwydd, hyny a geisiaf, sef caffael trigo yn nhy yr Arglwydd holl ddyddiau fy mywyd; i edrych ar brydferthwch yr Arglwydd ac i ymofyn yn ei deml." Y mae yr Arglwydd yn gwybod pwy sydd yn ymadael o'r hen gapel i'r capel newydd heb eu geni drachefn.

[Hon oedd y bregeth olaf a draddodwyd yn hen gapel y Bala, a'r olaf hefyd a draddododd Dr. Parry yn y Bala o gwbl. Copiwyd hi o'i lawysgrif ef ei hun drwy garedigrwydd Mrs. Parry. Gwelir nad ydyw ond amlinelliad o bregeth. Hysbysir ni fod yr odfa y nos Sul hwnw yn un deimladwy a dwys iawn.]