Y Gododdin

Llawysgrif y Gododdin, pennill 91-95

gan Aneirin

1

Gredyf gwr oed gwas

Gwrhyt am dias

Meirch mwth myngvras

A dan vordwyt megyrwas

Ysgwyt ysgauyn lledan

Ar bedrein mein vuan

Kledyuawr glas glan

Ethy eur aphan

Ny bi ef a vi

Cas e rof a thi

Gwell gwneif a thi

Ar wawt dy uoli

Kynt y waet elawr

Nogyt y neithyawr

Kynt y vwyt y vrein

Noc y argyurein

Ku kyueillt ewein

Kwl y uot a dan vrein

Marth ym pa vro

Llad un mab marro

2

Kayawc kynhorawc men y delhei

Diffun ymlaen bun med a dalhei

Twll tal y rodawr ene klywei

Awr ny rodei nawd meint dilynei

Ni chilyei o gamhawn eny verei

Waet mal brwyn gomynei gwyr nyt echei

Nys adrawd gododin ar llawr mordei

Rac pebyll madawc pan atcoryei

Namen un gwr o gant eny delhei

3

Kaeawc kynnivyat kywlat erwyt

Ruthyr eryr en ebyr pan llithywyt

E arnot a vu not a gatwyt

Grwell a wnaeth e aruaeth ny gilywyt

Rac bedin ododin odechwyt

Hyder gymhell ar vreithel vanawyt

Ny nodi nac ysgeth w nac ysgwyt

Ny ellir anet ry vaethpwyt

Rac ergyt catvannan catwyt

4

Kaeawc kynhorawc bleid e maran

Gwevrawr godrwawr torchawr am rann

Bu gwevrawr gwerthvawr gwerth gwin vann

Ef gwrthodes gwrys gwyar disgrein

Ket dyffei wyned a gogled e rann

O gussyl mab ysgyrran

Ysgwydawr angkyuan

5

Kaeawc kynhorawc aruawc eg gawr

Kyn no diw e gwr gwrd eg gwyawr

Kynran en racwan rac bydinawr

Kwydei pym pymwnt rac y lafnawr

O wyr deivyr a brennych dychiawr

Ugein cant eu diuant en un awr

Kynt y gic e vleid nogyt e neithyawr

Kynt e vud e vran nogyt e allawr

Kyn noe argyurein e waet e lawr

Gwerth med eg kynted gan lliwedawr

Hyueid hir ermygir tra vo kerdawr

6

Gwyr a aeth Ododin chwerthin ognaw

Chwerw en trin a llain en emdullyaw

Byrr vlyned en hed yd ynt endaw

Mab botgat gwnaeth gwynnyeith gwreith e law

Ket elwynt e lanneu e benydyaw

A hen a yeueing a hydyr a llaw

Dadyl diheu angheu y eu treidaw

7

Gwyr a aeth Ododin chwerthin wanar

Disgynnyeis em bedin trin diachar

Wy lledi a llavnawr heb vawr drydar

Colovyn glyw reithuyw rodi arwar

8

Gwyr a aeth Gatraeth oed fraeth eu llu

Glasved eu hancwyn a gwenwyn vu

Trychant trwy beiryant en cattau

A gwedy elwch tawelwch vu

Ket elwynt e lanneu e benydu

Dadyl dieu angheu y eu treidu

9

Gwyr a aeth gatraeth veduaeth uedwn

Fyryf frwythlawn oed cam nas kymhwyllwn

E am lavnawr coch gorvawr gwrmwn

Dwys dengyn ed emledyn aergwn

Ar deulu brenneych beych barnasswn

Dilyw dyn en vyw nys adawsswn

Kyueillt a golleis diffleis vedwn

Rugyl en emwrthryn rynn riadwn

Ny mennws gwrawl gwadawl chwegrwn

Maban y gian o vaen gwynngwn

10

Gwyr a aeth gatraeth gan wawr

Trauodynt en hed eu hovnawr

Milcant a thrychant a emdaflawr

Gwyarllyt gwynnodynt waewawr

Ef gorsaf yng gwryaf eg gwryawr

Rac gosgord mynydawc mwynvawr

11

Gwyr a aeth gatraeth gan wawr

Dygymyrrws eu hoet eu hanyanawr

Med evynt melyn melys maglawr

Blwydyn bu llewyn llawer kerdawr

Coch eu cledyuawr na phurawr

Eu llain gwyngalch a phedryollt bennawr

Rac gosgord mynydawc mwynvawr

12

Gwyr a aeth gatraeth gan dyd

Neus goreu o gadeu gewilid

Wy gwnaethant en geugant gelorwyd

A llavnawr llawn annawd em bedyd

Goreu yw hwn kyn kystlwn kerennyd

Enneint creu ac angeu oe hennyd

Rac bedin Ododin pan vudyd

Neus goreu deu bwyllyat neirthyat gwychyd

13

Gwr a aeth gatraeth gan dyd

Ne llewes ef vedgwyn veinoethyd

Bu truan gyuatcan gyvluyd

E neges ef or drachwres drenghidyd

Ny chryssiws gatraeth

Mawr mor ehelaeth

E aruaeth uch arwyt

Ny bu mor gyffor

O eidyn ysgor

A esgarei oswyd

Tutuwlch hir ech e dir ae dreuyd

Ef lladei Saesson seithuet dyd

Perheit y wrhyt en wrvyd

Ae govein gan e gein gyweithyd

Pan dyvu dutvwch dut nerthyd

Oed gwaetlan gwyaluan vab Kilyd

14

Gwr a aeth gatraeth gan wawr

Wyneb udyn ysgorva ysgwydawr

Crei kyrchynt kynnullynt reiawr

En gynnan mal taran twryf aessawr

Gwr gorvynt gwr etvynt gwr llawr

Ef rwygei a chethrei a chethrawr

Od uch lled lladei a llavnawr

En gystud heyrn dur arbennawr

E mordei ystyngei a dyledawr

Rac erthgi erthychei vydinawr

15

O vreithyell gatraeth pan adrodir

Maon dychiorant eu hoet bu hir

Edyrn diedyrn amygyn dir

A meibyon godebawc gwerin enwir

Dyforthynt lynwyssawr gelorawr hir

Bu tru a dynghetven anghen gywir

A dyngwt y dutvwlch a chyvwlch hir

Ket yvein ved gloyw wrth leu babir

Ket vei da e vlas y gas bu hir

16

Blaen echeching gaer glaer ewgei

Gwyr gweiryd gwanar ae dilynei

Blaen ar e bludue dygollouit vual

Ene vwynvawr vordei

Blaen gwirawt vragawt ef dybydei

Blaen eur a phorphor kein as mygei

Blaen edystrawr pasc ae gwaredei

Gwrthlef, ac euo bryt ae derllydei

Blaen erwyre gawr buduawr drei

Arth en llwrw byth hwyr e techei

17

Anawr gynhoruan

Huan arwyran

Grwledic gwd gyffgein

Nef enys brydein

Garw ryt rac rynn

Aes elwrw budyn

Bual oed arwynn

Eg kynted eidyn

Erchyd ryodres

E ved medwawt

Yuei win gwirawt

Oed eruit uedel

Yuei win gouel

Aerueid en arued

Aer gennin vedel

Aer adan glaer

Kenyn keuit aer

Aer seirchyawc

Aer edenawc

Nyt oed diryf y ysgwyt

Gan waywawr plymnwyt

Kwydyn gyuoedyon

Eg cat blymnwyt

Diessic e dias

Divevyl as talas

Hudid e wyllyas

Kyn bu clawr glas

Bed gwruelling vreisc

18

Teithi etmygant

Tri llwry novant

Pymwnt a phymcant

Trychwn a thrychant

Tri si chatvarchawc

Eidyn euruchawc

Tri llu llurugawc

Tri eur deyrn dorchawc

Tri marchawc dywal

Tri chat gyhaual

Tri chysneit kysnar

Chwerw vysgynt esgar

Tri en drin en drwm

Llew lledynt blwm

Eur e gat gyngrwn

Tri theyrn maon

A dyvu o vrython

Kynri a Chenon

Kynrein o aeron

Gogyuerchi yn hon

Deivyr diuerogyon

A dyvu o vrython

Wr well no Chynon

Sarph seri alon

19

Eveis y win a med e mordei

Mawr meint e vehyr

Yg kyuaruot gwyr

Bwyt e eryr erysmygei

Pan gryssyei gydywal kyfdwyreei

Awr gan wyrd wawr kyui dodei

Aessawr dellt ambellt a adawei

Pareu rynn rwygyat dygymmynei

E gat blaen bragat briwei

Mab syvno sywedyd ae gwydyei

A werthws e eneit

Er wyneb grybwyllyeit

A llavyn lliveit lladei

Lledessit ac a thrwys ac affrei

Er amot aruot arauethei

Ermygei galaned

O wyr gwychyr gwned

Em blaen gwyned gwanei

20

Eveis y win a med e mordei

Can yueis disgynneis rann fin fawd ut

Nyt didrachywed colwed drut

Pan disgynnei bawb ti disgynnot

Ys deupo gwaeanat gwerth na phechut

Pressent i drawd oed vreichyawr drut

21

Gwyr a aeth gatraeth buant enwawc

Gwin a med o eur vu eu gwirawt

Blwydyn en erbyn urdyn deuawt

Trywyr a thri ugeiut a thrychant eurdorchawc

Or sawl yt gryssyassant uch gormant wirawt

Ny diengis namyn tri o wrhydri fossawt

Deu gatki aeron a chenon dayrawt

A minheu om gwaetfreu gwerth vy gwennwawt

22

Uyg car yng wirwar nyn gogyffrawt

O neb o ny bei o gwyn dragon ducawt

Ni didolit yng kynted o ved gwirawt

Ef gwnaei ar beithing perthyng aruodyawc

Ef disgrein eg cat disgrein en aelawt

Neus adrawd gododin gwedy fossawt

Pan vei no llwyeu llymach nebawt

23

Aryf angkynnull agkyman dull agkysgoget

Tra chywed vawr treiglessyd llawr lloegrwys giwet

Heessit eis ygkynnor eis yg cat uereu

Goruc wyr lludw

A gwraged gwydw

Kynnoe angheu

Greit vab hoewgir

Ac ysberi

Y beri creu

24

Arwr y dwy ysgwyt adan

E dalvrith ac eil tith orwydan

Bu trydar en aerure bu tan

Bu ehut e waewawr bu huan

Bu bwyt brein bu bud e vran

A chyn edewit en rydon

Gran wlith eryr tith tiryon

Ac o du gwasgar gwanec tu bronn

Beird byt barnant wyr o gallon

Diebyrth e gerth e gynghyr

Diua oed e gynrein gan wyr

A chynn e olo a dan eleirch

Vre ytoed wryt ene arch

Gorgolches e greu y seirch

Budvan vab bleidvan dihavarch

25

Cam e adaw heb gof camb ehelaeth

Nyt adawei adwy yr adwriaeth

Nyt edewes e lys les kerdoryon prydein

Diw calan yonawr ene aruaeth

Nyt erdit e dir kevei diffeith

Drachas anias dreic ehelaeth

Dragon yg gwyar gwedy gwinvaeth

Gwenabwy vab gwenn gynhen gatraeth

26

Bu gwir mal y meud e gatlew

Ny deliis meirch neb marchlew

Heessit waywawr y glyw

Y ar llemenic llwybyr dew

Keny vaket am vyrn am borth

Dywal y gledyual emborth

Heessyt onn o bedryollt y law

Y ar veinnyell vygedorth

Yt rannei rygu e rywin

Yt ladei a llauyn vreith o eithin

Val pan vel medel ar vreithin

E gwnaei varchlew waetlin

27

Issac anuonawc o barth deheu

Tebic mor lliant y deuodeu

O wyled a llaryed

A chein yuet med

Men yth glawd e offer e bwyth madeu

Ny bu hyll dihyll na heu diheu

Seinnyessyt e gledyf ym penn mameu

Murgreit oed moleit ef mab gwydneu

28

Keredic caradwy e glot

Achubei gwarchatwei not

Lletvegin is tawel kyn dyuot

E dyd gowychyd y wybot

Ys deupo car kyrd kyvnot

Y wlat nef adef atnabot

29

Keredic karadwy gynran

Keimyat yg cat gouaran

Ysgwyt eur crwydyr cadlan

Gwaewawr uswyd agkyuan

Kledyual dywal diwan

Mal gwr catwei wyaluan

Kynn kysdud daear hynn affan

O daffar diffynnei e vann

Ys deupo kynnwys yg kyman

Can drindawt en undawt gyuan

30

Pan gryssyei garadawc y gat

Mal baed coet trychwn trychyat

Tarw bedin en trin gormynyat

Ef llithyei wydgwn oe anghat

Ys vyn tyst ewein vab eulat

A gwryen a gwynn a gwryat

O gatraeth o gymynat

O vrynn hydwn kynn caffat

Gwedy med gloew ar anghat

Ny weles vrun e dat

31

Gwyr a gryssyasant buant gytneit

Hoedyl vyrryon medwon uch med hidleit

Gosgord mynydawc enwawc en reit

Gwerth eu gwled e ved vu eu heneit

Caradawc a madawc pyll ac yeuan

Gwgawn a gwiawn gwynn a chynvan

Peredur arveu dur gwawr-dur ac aedan

Achubyat eng gawr ysgwydawr angkyman

A chet lledessynt wy lladassan

Neb y eu tymhyr nyt atcorsan

32

Gwyr a gryssyassant buant gytvaeth

Blwydyn od uch med mawr eu haruaeth

Mor dru eu hadrawd wy angawr hiraeth

Gwenwyn eu hadlam nyt mab mam ae maeth

Mor hir eu hetlit ac eu hetgyllaeth

En ol gwyr pebyr temyr gwinvaeth

Gwlyget gododin en erbyn fraeth

Ancwyn mynydawc enwawc e gwnaeth

A phrit er prynu breithyell gatraeth

33

Gwyr a aeth gatraeth yg cat yg gawr

Nerth meirch a gwrymseirch ac ysgwydawr

Peleidyr ar gychwyn a llym waewawr

A llurugeu claer a chledyuawr

Ragorei tyllei trwy vydinawr

Kwydei bym pymwnt rac y lavnawr

Ruuawn hir ef rodei eur e allawr

A chet a choelvein kein y gerdawr

34

Ny wnaethpwyt neuad mor orchynnan

Mor vawr mor oruawr gyvlavan

Dyrllydut medut moryen tan

Ny thraethei na wnelei kenon kelein

Un seirchyawc saphwyawc son edlydan

Seinnyessit e gledyf empenn garthan

Noc ac esgyc canec vurvawr y chyhadvan

Ny mwy gysgogit wit uab peithan

35

Ny wnaethpwyt neuad mor anvonawc

Ony bei voryen eil caradawc

Ny diengis en trwm elwrw mynawc

Dywal dywalach no mab ferawc

Fer y law faglei fowys varchawc

Glew dias dinas e lu ovnawc

Rac bedin ododin bu gwasgarawc

Y gylchwy dan y gymwy bu adenawc

Yn dyd gwyth bu ystwyth neu bwyth atveillyawc

Dyrllydei vedgyrn eillt mynydawc

36

Ny wnaethpwyt neuad mor diessic

No Chynon lary vronn geinnyon Wledic

Nyt ef eistedei en tal lleithic

E neb a wanei nyt adwenit

Raclym e waewawr

Calch drei tyllei vydinawr

Rac vuan y veirch rac rygiawr

En dyd gwyth atwyth oed e lavnawr

Pan gryssyei gynon gan wyrd wawr

37

Disgynsit en trwm yg kessevin

Ef diodes gormes ef dodes fin

Ergyr gwayw rieu ryvel chwerthin

Hut effyt y wrhyt elwry elfin

Eithinyn uoleit mur greit tarw trin

38

Disgynsit en trwm yg kesseuin

Gwerth med yg kynted a gwirawt win

Heyessyt y lavnawr rwg dwy vydin

Arderchawc varchawc rac gododin

Eithinyn uoleit mur greit tarw trin

39

Disgynsit en trwm rac alauoed wyrein

Wyre llu llaes ysgwydawr

Ysgwyt vriw rac biw beli bloedvawr

Nar od uch gwyar fin festinyawr

An deliit kynllwyt y ar gynghorawr

Gorwyd gwareurffrith rin ych eurdorchawr

Twrch goruc amot emlaen ystre ystrywawr

Teilingdeith gwrthyat gawr

An gelwit e nef bit athledhawr

Emyt ef krennit e gat waewawr

Catvannan er aclut clotvawr

No chynhennit na bei llu idaw llawr

40

Am drynni drylaw drylenn

Am lwys am difiwys dywarchen

Am gwydaw gwallt e ar benn

Y am wyr eryr gwydyen

Gwyduc neus amuc ac wayw

Ardullyat diwyllyat e berchen

Amuc moryen gwenwawt

Murdyn a chyvrannv penn

Prif eg weryt ac an nerth ac am hen

Trywyr yr bod bun bratwen

Deudec gwenabwy vab gwen

41

Am drynni drylaw drylenn

Gweinydyawr ysgwydawr yg gweithyen

En aryal cledyual am benn

En lloegyr drychyon rac trychant unben

A dalwy mwng bleid heb prenn

En e law gnawt gwychnawt eny lenn

O gyurang gwyth ac asgen

Trenghis ny diengis bratwen

42

Eurar vur caer krysgrwydyat

Aer cret ty na thaer aer vlodyat

Un ara ae leissyar argatwyt

Adar brwydryat

Syll o virein neus adrawd a vo mwy

O damweinnyeit llwy

Od amluch lliuanat

Neus adrawd a vo mwy

Enawr blygeint

Na bei kynhawel kynheilweing

43

Pan vuost di kynnivyn clot

En amwyn tywyssen gordirot

O haedot en gelwit redyrch gwyr not

Oed dor diachor diachor din drei

Oed mynut wrth olut ae kyrchei

Oed dinas e vedin ae cretei

Ny elwit gwinwit men na bei

44

Ket bei cann wr en vn ty

Atwen ovalon keny

Pen gwyr tal being a dely

45

Nyt wyf vynawc blin

Ny dialaf vy ordin

Ny chwardaf y chwerthin

A dan droet ronin

Ystynnawc vyg glin

A bundat y

En ty deyeryn

Cadwyn heyernyn

Am ben vyn deulin

O ved o vuelin

O gatraeth werin

Mi na vi aneurin

Ys gwyr talyessin

Oveg kywrenhin

Neu cheing e ododin

Kynn gwawr dyd dilin

46

Goroled gogled gwr ae goruc

Llary vronn haeladon ny essyllut

Nyt emda daear nyt emduc

Mam mor eiryan gadarn haearn gaduc

O nerth e cledyf claer e hamuc

O garchar amwar daear em duc

O gyvle angheu o anghar dut

Keneu vab llywarch dihauareh drut

47

Nyt ef borthi gwarth gorsed

Senyllt ae lestri llawn med

Godolei gledyf e gared

Godolei lemein e ryuel

Dyfforthsei lynwyssawr oe vreych

Rac bedin ododin a brennych

Gnawt ene neuad vyth meirch

Gwyar a gwrymseirch

Keingyell hiryell oe law

Ac en elyd bryssyaw

Gwen ac ymhyrdwen hyrdbleit

Disserch a serch ar tro

Gwyr nyt oedyn drych draet fo

Heilyn achubyat pob bro

48

Llech leutu tut leu leudvre

Gododin ystre

Ystre ragno ar y anghat

Angat gynghor e leuuer cat

Cangen gaerwys

Keui drillywys

Tymor dymhestyl tymhestyl dymor

E beri restyr rac riallu

O dindywyt yn dyvu

Wyt yn dy wovu

Dwys yd wodyn

Llym yt wenyn

Llwyr genyn llu

Ysgwyt rugyn

Rac tarw trin

Y dal vriw vu

49

Erkryn e alon ar af (ar)

Er y brwydrin trin trachuar

Kwr e vankeirw

Am gwr e vanncarw

Byssed brych briwant barr

Am bwyll am disteir am distar

Am bwyll am rodic am rychward

Ys bro ys brys treullyawt rys en riwdrec

Ny hu wy ny gaffo e neges

Nyt anghwy a wanwy odiwes

50

Ny mat wanpwyt ysgwyt

Ar gynwal carnwyt

Ny mat dodes y vordwyt

Ar vreichir mein-llwyt

Gell e baladyr gell

Gellach e obell

Y mae dy wr ene gell

Yn cnoi anghell

Bwch bud oe law idaw

Poet ymbell angell

51

Da y doeth adonwy at wen

Ym adawssut wenn heli bratwen

Gwnelut lladut llosgut

No moryen ny waeth wnelut

Ny delyeist nac eithaf na chynhor

Ysgwn drem dibennor

Ny weleist e morchwyd mawr marchogyon

Wynedin my rodin nawd y Saesson

52

Gododin gomynaf dy blegyt

Tynoeu dra thrumein drum essyth

Gwas chwant y aryant heb emwyt

O gussyl mab dwywei dy wrhyt

Nyt oed gynghorwann

Wael y rac tan veithin

O lychwr y lychwr lluch bin

Lluchdor y borfor beryerin

Llad gwaws gwan maws mur trin

Anysgarat ac vu y nat ac aneurin

53

Kywyrein ketwyr kywrennin

E gatraeth gwerin fraeth fysgyolin

Gwerth med yg kynted a gwirawt win

Heyessit e lavnawr rwng dwy vedin

Arderchauc varchawc rac gododin

Eithinyn voleit murgreit tarw trin

54

Kywyrein ketwyr kywrenhin

Gwlat atvel gochlywer a eu dilin

Dygoglawd ton bevyr beryerin

Men yd ynt eilyassaf elein

O brei vrych ny welych weyelin

Ny chemyd haed ud a gordin

Ny phyrth mevyl moryal eu dilin

Llavyn durawt barawt e waetlin

55

Kywyrein ketwyr kywrenhin

Gwlat atvel gochlywer eu dilin

Ef lladawd a chymawn a llain

A charnedawr tra gogyhwc gwyr trin

56

Kywyrein ketwyr hyuaruuant

Y gyt en un vryt yt gyrchassant

Byrr eu hoedyl hir eu hoet ar eu carant

Seith gymeint o loegrwys a ladassant

O gyvryssed gwraged gwyth a wnaethant

Llawer mam ae deigyr ar y hamrant

57

Ny wnaethpwyt neuad mor dianaf

Lew mor hael baran llew llwybyr vwyhaf

A chynon laryvronn adon deccaf

Dinas y dias ar llet eithaf

Dor angor bedin bud eilyassaf

Or sawl a weleis ac a welav

Ymyt en emdwyn aryf gryt gwryt gwryaf

Ef lladei oswyd a llavyn llymaf

Mal brwyn yt gwydynt rac y adaf

Mab klytno clot hir canaf

Yty or clot heb or heb eithaf

58

O winveith a medweith

Dygodolyn gwnlleith

Mam hwrreith

Eidol enyal

Ermygei rac vre

Rac bronn budugre

Breein dwyre

Wybyr ysgynnyal

Kynrein en kwydaw

Val glas heit arnaw

Heb giliaw gyhaual

Synnwyr ystwyr ystemel

Y ar weillyon gwebyl

Ac ardemyl gledyual

Blaen ancwyn anhun

Hediw an dihun

Mam reidun rwyf trydar

59

O winveith a medweith yd aethant

E genhyn llurugogyon

Nys gwn lleith lletkynt

Cyn llwyded eu lleas dydaruu

Rac catraeth oed fraeth eu llu

O osgord vynydawc wawr dru

O drychant namen un gwr ny dyvu

60

O winveith a medveith yt gryssyassant

Gwyr en reit moleit eneit dichwant

Gloew dull y am drull yt gytvaethant

Gwin a med amall a amucsant

O osgord vynydawc am dwyf atveillyawc

A rwyf a golleis om gwir garant

O drychan riallu yt gryssyassant

Gatraeth tru namen vn gwr nyt atcorsant

61

Hv bydei yg kywyrein pressent mal pel

Ar y e hu bydei ene uei atre

Hut amuc ododin

O win a med en dieding

Yng ystryng ystre

Ac adan gatvannan cochre,

Veirch marchawc godrud e more

62

Angor dewr daen

Sarph seri raen

Sengi wrymgaen

Emlaen bedin

Arth i arwynawl drussyawr dreissyawr

Sengi waewawr

En dyd cadyawr

Yg clawd gwernin

Eil nedic nar

Neus duc drwy var

Gwled y adar

O drydar drin

Kywir yth elwir oth enwir weithret

Ractaf ruyuyadur mur catuilet

Merin a madyein mat yth, anet

63

Ardyledawc canu kyman caffat

Ketwyr am gatraeth a wnaeth brithret

Brithwy a wyar sathar sanget

Sengi wit gwned bual am dal med

A chalaned kyuurynged

Nyt adrawd kibno wede kyffro

Ket bei kymun keui dayret

64

Ardyledawc canu kyman ovri

Twrf tan a tharan a ryuerthi

Gwrhyt arderchawc varchawc mysgi

Ruduedel ryuel a eiduni

Gwr gwned divudyawc dimyngyei

Y gat or meint gwlat yd y klywi

Ae ysgwyt ar y ysgwyd hut arolli

Wayw mal gwin gloew o wydyr lestri

Aryant am yued eur dylyi

Gwinvaeth oed waetnerth vab llywri

65

Ardyledawc canu claer orchyrdon

A gwedy dyrreith dyleinw aeron

Dimcones lovlen benn eryron

Llwyt ef gorevvwyt y ysgylvyon

Or a aeth gatraeth o eur dorchogyon

Ar neges mynydawc mynawc maon

Ny doeth en diwarth o barth vrython

Ododin wr bell well no Chynon

66

Ardyledawc canu kenian kywreint

Llawen llogell byt bu didichwant

Hu mynnei engkylch byt eidol anant

Yr eur a meirch mawr a med medweint

Namen ene delei o vyt hoffeint

Kyndilic aeron wyr enouant

67

Ardyledawc canu claer orchyrdon

Ar neges mynydawc mynawc maon

A merch eudaf hir dreis gwananhon

Oed porfor gwisgyadur dir amdrychyon

68

Dyfforthes meiwyr molut nyuet

Baran tan teryd ban gynneuet

Duw mawrth gwisgyssant eu gwrym dudet

Diw merchyr peri deint eu calch doet

Divyeu bu diheu eu diuoet

Diw gwener calaned amdyget

Diw sadwrn bu divwrn eu kytweithret

Diw sul eu llavneu rud amdyget

Diw llun hyt benn clun gwaetlun gwelet

Neus adrawd gododin gwedy lludet

Rac pebyll madawc pan atcoryet

Namen un gwr o gant ene delhet

69

Mochdwyreawc y more

Kynnif aber rac ystre

Bu bwlch bu twlch tande

Mal twrch y tywysseist vre

Bu golut mynut bu lle

Bu gwyar gweilch gwrymde

70

Moch dwyreawc y meitin

O gynnu aber rac fin

O dywys yn tywys yn dylin

Rac cant ef gwant gesseuin

Oed garw y gwnaewch chwi waetlin

Mal yuet med drwy chwerthin

Oed llew y lladewch chwi dynin

Cledyual dywal fysgyolin

Oed mor diachor yt ladei

Esgar gwr haual en y a bei

71

Disgynnwys en affwys dra phenn

Ny deliit kywyt kywrennin benn

Disgiawr breint vu e lad ar gangen

Kynnedyf y ewein esgynnv ar ystre

Ystwng kyn gorot goreu gangen

Dilud dyleyn cathleu dilen

Llywy llyvroded rwych ac asgen

Anglas asswydeu lovlen

Dyphorthes ae law luric wehyn

Dymgwallaw gwledic dal

Oe brid brennyal

72

Eidol adoer crei grannawr gwynn

Dysgiawr pan vei bun barn benn

Perchen meirch a gwrymseirch

Ac ysgwydawr yaen

Gyuoet a gyuergyr esgyn disgyn

73

Aer dywys ry dywys ryvel

Gwlat gord garei gwrd uedel

Gwrdweryt gwaet am iroed

Seirchyawr am y rud yt ued

Seingyat am seirch seirch seingyat

Ar delw lleith dygiawr lludet

Peleidyr en eis en dechreu cat

Hynt am oleu bu godeu beleidryal

74

Keint amnat am dina dy gell

Ac ystauell yt uydei dyrllydei

Med melys maglawr

Gwrys aergynlys gan wawr

Ket lwys lloegrwys lliwedawr

Ry benyt ar hyt yd allawr

Eillt wyned klywere arderched

Gwananhon byt ved

Savwy cadavwy gwyned

Tarw bedin treis trin teyrned

Kyn kywesc daear kyn gorwed

But orfun gododin bed

75

Bedin ordyvnat en agerw

Mynawc lluydawc llaw chwerw

Bu doeth a choeth a syberw

Nyt oed ef wrth gyued gochwerw

Mudyn geinnyon ar y helw

Nyt oed ar lles bro pob delw

76

An gelwir mor a chynnwr ym plymnwyt

Yn tryvrwyt peleidyr peleidyr gogymwyt

Goglyssur heyrn lliveit llawr en assed

Sychyn yg gorun en trydar

Gwr frwythlawn flamdur rac esgar

77

Dyfforthes cat veirch a chatseirch

Greulet ar gatraeth cochre

Mae blaenwyd bedin dinus

Aergi gwyth gwarth vre

An gelwir ny faw glaer fwyre

Echadaf heidyn haearnde

78

Mynawc gododin traeth e annor

Mynawc am rann kwynhyator

Rac eidyn aryal flam nyt atcor

Ef dodes e dilis yg kynhor

Ef dodes rac trin tewdor

En aryal ar dywal disgynnwys

Can llewes porthes mawrbwys

O osgord vynydawc ny diangwys

Namen vn aryf amdiffryf amdiffwys

79

O gollet moryet ny bu aessawr

Dyfforthyn traeth y ennyn llawr

Ry duc oe lovlen glas lavnawr

Peleidyr pwys preiglyn benn periglawr

Y ar orwyd erchlas penn wedawr

Trindygwyd trwch trach y lavnawr

Pan orvyd oe gat ny bu foawr

An dyrllys molet med melys maglawr

80

Gweleis y dull o benn tir adoun

Aberth am goelkerth a disgynnyn

Gweleis oed kenevin ar dref redegein

A gwyr nwythyon ry gollessyn

Gweleis gwyr dullyawr gan awr adevyn

A phenn dyvynwal a breych brein ae cnoyn

81

Mat vydic ysgavynwyn asgwrn aduaon

Aelussawc tebedawc tra mordwy alon

Gwrawl amdyvrwys goruawr y lu

Gwryt vronn gwrvan gwanan arnaw

Y gynnedyf disgynnu rac naw riallu

Yg gwyd gwaed a gwlat a gordiynaw

Caraf vy vudic lleithic a vu anaw

Kyndilic aeron kenhan lew

82

Carasswn disgynnu yg catraeth gessevin

Gwert med yg kynted a gwirawt win

Carasswn neu chablwys ar llain

Kyn bu e leas oe las uffin

Carasswn eil clot dyfforthes gwaetlin

Ef dodes e gledyf yg goethin

Neus adrawd gwrhyt rac gododyn

Na bei mab keidyaw clot un gwr trin

83

Truan yw gennyf vy gwedy lludet

Grodef gloes angheu trwy angkyffret

Ac eil trwm truan gennyf vy gwelet

Dygwydaw an gwyr ny penn o draet

Ac ucheneit hir ac eilywet

En ol gwyr pebyr temyr tudwet

Ruvawn a gwgawn gwiawn a gwlyget

Gwyr gorsaf gwryaf gwrd yg calet

Ys deupo eu heneit wy wedy trinet

Kynnwys yg wlat nef adef avneuet

84

Ef gwrthodes tres tra gwyar llyn

Ef lladei val dewrdull nyt echyn

Tavloyw ac ysgeth tavlet wydrin

A med rac teyrned tavlei vedin

Menit y gynghor men na lleveri

Lliaws ac vei anwaws nyt odewyt

Rac ruthyr bwyllyadeu a chledyvawr

Lliveit handit gwelir llavar lleir

85

Porthloed vedin

Porthloed lain

A llu racwed

En ragyrwed

En dyd gwned

Yg kyvryssed

Buant gwychawc

Gwede meddawt

A med yuet

Ny bu waret

An gorwylam

Enyd frwythlam

Pan adroder torret ergyr

O veirch a gwyr tyngir tynget

86

Pan ym dyvyd lliaws pryder

Pryderaf fun

Fun en ardec

Aryal redec

Ar hynt wylaw

Ku kystudywn

Ku carasswn

Kelleic faw

Ac argoedwys

Guae gordyvnwys

Y emdullyaw

Ef dadodes arlluyd pwys ar lles rieu

Ar dilyvyn goet

Ar diliw hoet

Yr kyvedeu

Kyvedwogant ef an dyduc ar dan adloyw

Ac ar groen gwynn goscroyw

87

Gereint rac deheu gawr a dodet

Lluch gwynn gwynn dwll ar ysgwyt

Yor yspar llary yor

Molut mynut mor

Gogwneif heissyllut gwgynei gereint

Hael mynawc oedut

88

Diannot e glot e glutvan

Diachor angor ygkyman

Diechyr eryr gwyr govaran

Trin odef eidef oed eiryan

Ragorei veirch racvuan

En trin lletvegin gwin o bann

Kyn glasved a glassu eu rann

Bu gwr gwled od uch med mygyr o bann

89

Dienhyt y bob llawr llanwet

E hual amhaual afneuet

Twll tall e rodawr

Cas o hir gwythawc

Rywonyawc diffreidyeit

Eil gweith gelwideint a mallet

Yg catveirch a seirch greulet

Bedin agkysgoget yt vyd cat voryon

Cochro llann bann ry godhet

Trwm en trin a llavyn yt lladei

Garw rybud o gat dydygei

Cann calan a darmeithei

Ef gwenit adan vab ervei

Ef gwenit adan dwrch trahawc

Un riein a morwyn a mynawc

A phan oed mab teyrn teithyawc

Yng gwyndyt gwaed glyt gwaredawc

Kyn golo gweryt ar rud

Llary hael etvynt digythrud

O glot a chet echyawc

Neut bed garthwys hir o dir rywonyawc

90

Peis dinogat e vreith vreith

O grwyn balaot ban wreith

Chwit chwit chwidogeith

Gochanwn gochenyn wyth geith

Pan elei dy dat ty e helya

Llath ar y ysgwyd llory eny llaw

Ef gelwi gwn gogyhwch

Giff gaff dhaly dhaly dhwc dhwc

Ef lledi bysc yng corwc

Mal ban llad llew llywywc

Pan elei dy dat ty e vynyd

Dydygei ef penn ywrch pen gwythwch penn hyd

Penn grugyar vreith o venyd

Penn pysc o rayadyr derwennyd

Or sawl yt gyrhaedei dy dat ty ae gicwein

O wythwch a llewyn a llwyuein

Nyt anghei oll ny uei oradein

91

Peum dodyw angkyvrwng o angkyuarc

Nym daw nym dyvyd a uo trymach

Ny magwyt yn neuad a vei lewach

Noc ef nac yng cat a vei wastadach

Ac ar ryt benclwyt pennawt oed e veirch

Pellynic e glot pellws e galch

A chyn golo gweir hir a dan dywarch

Dyrllydei vedgyrn un mab feruarch

92

Gueleys y dull o bentir a doyn

Aberthach coelcerth a emdygyn

Gueleys y deu oc eu tre re ry gwydyn

O eir nwython ry godessyn

Gueleys y wyr tylluawr gan waur a doyn

A phen dyuynwal vrych brein ae knoyn

93

Gododin gomynnaf oth blegyt

Yg gwyd cant en aryal en emwyt

A guarchan mab dwywei da wrhyt

Poet yno en vn tyno treissyt

Er pan want maws mor trin

Er pan aeth daear ar aneirin

Mi neut ysgaras nat a gododin

94

Llech llefdir aryf gardith tith ragon

Tec ware rac gododin ystre anhon

Ry duc diwyll o win bebyll ar lles tymyr

Tymor tymestyl tra merin llestyr

Tra merin llu llu meithlyon

Kein gadrawt rwyd rac riallu

O dindywyt en dyuuwyt yn dyvuu

Ysgwyt rugyn rac doleu trin tal vriw vu

95

Dihenyd y bop llaur llanwet

Y haual amhal afneuet

Twll tal y rodauc

Cas o hir gwychauc

Rywynyauc diffret

Eil with gwelydeint amallet

Y gat veirch ae seirch greulet

Bit en anysgoget bit get

Uoron gwychyrolyon pan ry godet

Trwm en trin a llain yt ladei

Gwaro rybud o gat dydygei

Gant can yg calan darmerthei

Ef gwenit a dan vab uruei

Ef gwenit a dan dwrch trahauc

Un riein a morwyn a menauc

A chan oed mab brenhin teithiaug

Ud gwyndyt gwaet kilyd gwaredawc

Kyn golo gweryt ar grud hael etvynt

Doeth dygyrchet y get ae glot ae echiauc

Uot bed gorthyn hir o orthir rywynauc

96

Am drynnv drylav drylen

Am lwys am diffwys dywarchen

Trihuc baruaut dreis dili plec hen

Atguuc emorem ae guiau hem

Hancai ureuer uragdenn

At gwyr a gwydyl a phrydein

At gu kelein rein rud guen

Deheuec gwenauwy mab gwen

97

Am giniav drylav drylen

Trym dwys tra diffwys dywarchen

Kemp e lumen arwr baruawt asgell

Vreith edrych eidyn a breithell

Goruchyd y lav loften

Ar gynt a gwydyl a phryden

A chynhyo mwng bleid heb pren

Eny law gnavt gwychlaut ene lenn

Prytwyf ny bei marw morem

Deheuec gwenabwy mab gwen