Profedigaethau Enoc Huws (1939)/Gŵr a Gwraig
| ← Eglurhad | Profedigaethau Enoc Huws (1939) gan Daniel Owen golygwyd gan Thomas Gwynn Jones |
Y Fam a'r Ferch |
PENNOD XVI
Gŵr a Gwraig.
TEIMLAI'R Capten yn llawen iawn ei fod unwaith eto wedi ennill ymddiried ei wraig, ac ebe fe:
"Nid oeddwn heb ofni, Sarah, eich bod wedi ffurfio syniad anghywir amdanaf—a hynny mewn tipyn o frys. Mewn llawer o bethau yr ydym ni bawb yn llithro. Ond er bod dyn yn aml, fel y mae gennym amryw enghreifftiau, yn cael crefydd mewn noswaith, nid oes gennym, hyd yr wyf yn cofio, sôn am neb yn ei cholli mewn noswaith. Mae amgylchiadau, weithiau, yn peri i ddyn siarad amdano ei hun mewn gwedd na fynnai ei harddel yn ei funudau mwyaf tawel. Ond yr wyf yn hyderu, Sarah, ein bod, erbyn hyn, yn deall ein gilydd; ac er eich bod chwi, am foment, megis, wedi fy ngholli yn y fintai, yr wyf yn hyderu, meddaf, eich bod yn argyhoeddedig, erbyn hyn, mai yr un ffordd yr ydym ein dau yn ei cherdded. Ond, fel y mae'n digwydd yn rhy fynych, yn y fuchedd hon, rhaid i ni adael y pethau gwir bwysig—hynny ydyw pethau yr ysbryd, a dyfod i lawr i ystyried' ein hamgylchiadau bydol. Mi ddywedais wrth Kitty am beidio â galw ar Susi i godi er mwyn i mi gael hamdden i siarad gair â chwi, Sarah. Nid ydyw pobl ifanc ddi-brofiad bob amser yn gall, ac er nad oes fawr berygl iddi wneud, mae arnaf eisiau i chwi, Sarah, roi Susi ar ei siars i beidio â sôn gair am ddim a ddywedais neithiwr, a'i chyfarwyddo, yn eich ffordd eich hun, yn yr eglurhad yr wyf wedi ei roi i chwi, Sarah. Yr adeg yma ddoe yr oedd y dyfodol yn ymddangos i mi yn dywyllwch perffaith; ond erbyn bore heddiw yr wyf yn credu, Sarah, fy mod yn gweled cwmwl megis cledr llaw gŵr, er nad ydyw'r' gymhariaeth, hwyrach, yn briodol, ond yr ydych yn deall fy meddwl, Sarah. Mae'r posibilrwydd i mi allu cadw cartref cysurus yn dibynnu yn hollol ar a allaf i ddechrau gwaith newydd, ac y mae'r posibilrwydd hwnnw yn dibynnu i raddau mawr ar Mr. Enoc Huws, Siop y Groes. Os ymuna Mr. Huws â ni, ac yr wyf yn mawr gredu y gwna, mae gennyf obaith am fywoliaeth. gysurus eto; ond os gwrthyd Mr. Huws, nid oes gennyf, ar hyn o bryd, neb arall mewn golwg. Mae gennyf bob lle i gredu fod gan Mr. Huws lawer o arian, ac y mae cael un o'i fath ef i gychwyn gwaith yn well na chael cant o dlodion. Mewn gair, mae fy ngobaith am ddyfod allan o'r dryswch presennol yn dibynnu'n hollol ar Mr. Huws. Yn awr, Sarah, mi grybwyllais neithiwr, mewn byr eiriau, am beth arall. Mae'r cwestiwn yn un delicate, mi wn, ond, fel y gwyddoch, mae Susi yn dechrau mynd i oed, a dylasai yr eneth fod wedi priodi cyn hyn, a gwneud cartref iddi ei hun, oblegid 'does neb ŵyr beth all ddigwydd i mi, yn enwedig gan nad ydyw fy rhagolygon—er nad ydynt yn ddiobaith—mor ddisglair ag y buont. Wel, yr wyf yn meddwl, Sarah, fy mod yn adnabod dynion yn weddol. Os nad wyf yn camgymryd ac yr wyf yn meddwl y cewch fy mod yn iawn,—amser a ddengys, y mae gan Mr. Huws feddwl am Susi. Hwyrach nad ydyw Mr. Huws ddim y peth y darfu i ni un tro feddwl i Susi ei gael—hwyrach nad ydyw'r peth y buasai hi ei hun—heb ei chyfarwyddo yn gosod ei bryd arno. Ond y mae'r amgylchiadau wedi newid, a hyd yn oed pe na baent wedi newid, yr wyf, o'm rhan fy hun, yn methu gweld pam na wnâi Mr. Huws burion gŵr i'r eneth. Beth ydych chi'n 'i ddweud am hyn, Sarah? Yr ydych yn dallt fy meddwl?"
"Ydw, Richard," ebe Mrs. Trefor, " yr ydw i'n dallt ych meddwl chi'n burion; ond ddymunwn i ddim fforsio'r eneth i gymryd neb. A pheth arall, hwyrach, pan ddaw Mr. Huws i ddallt yn bod ni'n dlawd na feddylith o ddim chwaneg am Susi."
"Yr ydych yn dallt calon merch, Sarah," ebe'r Capten —"'does neb, hyd y gwn i, yn ei dallt yn well, ond 'dydech chi ddim yn dallt calon mab. Yr ydych yn cofio'n burion, Sarah, pan ymserchais i ynoch chwi, i minnau fod dan yr argraff eich bod yn meddu tipyn o arian—yn wir, eich bod yn gyfoethog; ond—maddeuwch y crybwylliad—'ddaru mi ddim sôn am y peth o'r blaen, hyd yr wyf yn cofio, ond unwaith, a hynny'n gynnil—chwi wyddoch, meddaf, faint o eiddo a gefais hefo chwi, ond a ddarfu i hynny leihau un iota, fel y dywedir, ar fy serch i atoch? Dim, Sarah, dim. Yn wir, erbyn hyn, mae'n dda gennyf gofio na chefais ddim gyda chwi, ond yr hyn oedd ynoch chwi eich hun—ac yr oedd hynny'n ddigon. Cofiwch, Sarah, fy mod yn crybwyll hyn gyda'r unig amcan o ddangos i chwi pan fydd gŵr ieuanc wedi gosod ei fryd ar ferch ieuanc, na bydd dyfod i wybod nad yw gwrthrych ei serch yn meddu ar gyfoeth, yn newid ei fwriadau tuag ati, na lleihau dim ar ei serch, ond yn hytrach i'r gwrthwyneb. O leiaf, dyna fy mhrofiad i, ac yr wyf innau o'r un defnydd â'r hil ddynol yn gyffredin. Heblaw hynny, yr wyf yn methu gweld bod yn rhaid i Mr. Huws, na neb arall, wybod ein bod yn dlawd, ar hyn o bryd, fodd bynnag."
"Mae gen i ofn, Richard," ebe Mrs. Trefor, na fydd gan Susi feddwl yn y byd o Mr. Huws. 'Does gen i fy hun ddim yn y byd i'w ddweud am y dyn—mae o'n riol, am wn i—ond mi fydd yn od gen i os leicith Susi o."
Dyletswydd rhieni, Sarah, fel y gwyddoch," ebe'r Capten, ydyw cyfarwyddo eu plant, a dyletswydd plant ydyw ufuddhau, heb ofyn cwestiynau. A sôn am licio a licith hi, tybed, fynd i wasanaeth? licith hi olchi'r lloriau hefo pob math o Mary Ann a Mary Jane, ac ymgymysgu â phob math o strwt? Mae'n rhaid i chwi, Sarah, egluro iddi, mewn iaith na all ei chamgymryd, nad oes dim ond menial work o'i blaen, os na bydd hi'n gall a synhwyrol yn yr amgylchiad hwn. Pa fodd bynnag, mae'n rhaid i mi ofyn hyn gennych chwi a chan Susi, sef rhoddi pob parch a chroeso a sylw dyladwy i Mr. Huws pan ddaw o yma. Mae'n bywoliaeth, fel teulu, yn dibynnu ar ei ie neu ei nage ef. Ydech chi'n dallt fy meddwl, Sarah? Ond dyma Susi yn dwad i lawr, a dyma finnau yn mynd i'r Gwaith. Cofiwch, Sarah, fy mod yn disgwyl y byddwch wedi gwneud pethau'n straight cyn i mi ddod yn f'ôl."
"Mi 'na 'ngore, Richard," ebe Mrs. Trefor.
"Very good," ebe'r Capten, ac ymaith ag ef cyn i Susi gyrraedd gwaelod y grisiau.