Profedigaethau Enoc Huws (1939)/Y Bugail
| ← Vital Spark | Profedigaethau Enoc Huws (1939) gan Daniel Owen golygwyd gan Thomas Gwynn Jones |
Didymus |
PENNOD XXII
Y Bugail
Ar hyn yr wyf yn cyfeirio ers meitin, ond fy mod fel ci Gwilym Hiraethog yn rhedeg ar ôl pob pryf ac aderyn a ddaw ar draws fy llwybr. Gadawodd bugeiliaeth Rhys Lewis argraff mor dda ar feddyliau aelodau eglwys Bethel, fel, yn fuan iawn ar ôl ei farwolaeth, y dechreuasant anesmwytho am fugail arall. Ac nid hir y buont cyn syrthio ar y gŵr. Digwyddodd ddyfod pregethwr na bu yno o'r blaen ar gyhoeddiad i lenwi pulpud Bethel. Yr oedd ganddo ddawn ymadrodd rhwydd a thinc ddymunol yn ei lais. Gydag Eos Prydain y digwyddai letya. Cyn myned i'r gwely y nos Sul hwnnw, ar ôl maith ymgom, gwnaeth yr Eos yn hy ar y gŵr dieithr, a gofynnodd iddo a oedd yn barod i dderbyn "galwad pe buasai un o eglwysi'r sir yn meddwl amdano fel bugail. Wedi petruso chydig, atebodd y gŵr ei fod ef yn hollol yn llaw Rhagluniaeth, os yn y cymeriad o fugail y dymunai hi iddo weithio dros ei Arglwydd, ei fod yn eithaf parod i ymgyflwyno yn hollol i'r gwaith; mewn gwirionedd, mai dyna oedd dymuniad pennaf ei fywyd. Dywedodd yr Eos wrtho fod gwir angen ar eglwys Bethel am fugail, a bod yr eglwys, dybiai ef, yn lled aeddfed i chwilio am olynydd teilwng i Rys Lewis, ond ei fod yn rhoddi'r cwestiwn, wrth gwrs, yn hollol ar ei gyfrifoldeb ei hun. Ar yr un pryd, rhoddai ar ddeall i'r pregethwr ei fod yn tybied fod ganddo farn, ac y gwyddai beth oedd barn yr eglwys, ac mai purion peth oedd gwybod pwy oedd yn agored i dderbyn galwad a phwy oedd heb fod felly erbyn yr eid ati i ddewis.
Rhag i neb feddwl fod yr Eos wedi arfer prysurdeb annoeth drwy grybwyll hyn wrth ŵr nad oedd erioed wedi ei weled o'r blaen, ac na wyddai ddim amdano, priodol ydyw hysbysu bod y gŵr dieithr wedi gwneud sylwadau hynod o ffafriol ar ganu cynulleidfaol Bethel, ac wedi dangos yn eglur, yn nhyb yr Eos, ei fod yn gwybod y gwahaniaeth rhwng crotchet a demi-semi-quaver. Yr oedd hyn, ym mryd yr Eos, yn beth nas ceid ond yn anfynych mewn pregethwr, ac ni allai lai na meddwl y fath gaffaeliad fuasai i eglwys Bethel gael gweinidog, nid yn unig yn gwerthfawrogi cerddoriaeth, ond yn gerddor hefyd. A chyda'r rhagolwg hwn yn llosgi yn ei fynwes, ni bu yr Eos yn brin o grybwyll y mater wrth nifer luosog o aelodau Bethel, yn enwedig y dosbarth ieuanc ohonynt. Cyn y Sul dilynol yr oedd Obediah Simon—canys dyna oedd enw y gŵr—wedi ei bwyso a'i fesur ar aelwydydd yr aelodau, ac nid yn anffafriol. Cydnabyddid yn lled gyffredinol ei fod yn bregethwr rhagorol, a derbynnid tystiolaeth yr Eos fod yn Mr. Simon ogoniant mwy nag a amlygwyd eto. A mwyaf y meddylid amdano, gorau oll a chymhwysaf oll yr ymddangosai Mr. Simon i fod yn olynydd teilwng i Rys Lewis. Dibriod oedd Mr. Simon, a heb fod yn ddirmygus o ran ymddangosiad, ac erbyn clustfeinio siaredid yn hynod ffafriol amdano gan ferched ieuainc Bethel a chan amryw o'r mamau (nid yn Israel). Bu oedran Mr. Simon yn destun cryn drafodaeth ymhlith y dosbarth a enwyd, a chytunid yn lled unfryd ei fod dan ddeg ar hugain oed. Tueddai'r gwŷr ieuainc mwyaf meddylgar a chraff i gredu ei fod yn nes i ddeugain oed, ond addefent yn rhwydd y gallai mai'r merched ieuainc oedd yn eu lle, yn gymaint â bod astudiaeth galed yn peri i ddyn edrych yn hŷn nag a fydd mewn gwirionedd, ac amlwg ydoedd fod Mr. Obediah Simon wedi bod yn fyfyriwr ymroddgar, canys gwisgai sbectol.
Ond yr oedd yn eu plith un o'r enw Thomas, a arferai ysgrifennu i'r wasg, ac a adnabyddid wrth y ffugenw Didymus." Ni chredai ef y buasai Mr. Simon yn fyfyriwr caled, a phrotestiai mai bochau tatws laeth oedd ganddo, ac na welodd ef erioed fyfyriwr caled â bochgernau mor wridog. Ffaith hynod ydoedd fod enw y Parchedig Obediah Simon wedi ei droi a'i drafod yn nheuluoedd naw o bob deg o aelodau eglwys Bethel, fel gŵr tebygol o wneud bugail rhagorol, cyn i Dafydd Dafis glywed na siw na miw am y peth. Ac mewn Cyfarfod Misol y clywodd Dafydd gyntaf am y sôn.
Ai gwir ydi'r stori, Dafydd Dafis," ebe brawd o flaenor wrtho, "ych bod chi'n debyg o alw Mr. Obediah Simon yn fugel acw?"
"Chlywes i neb yn sôn am y fath beth," ebe Dafydd. "Peidiwch â bod mor slei, Dafydd Dafis," ebe ei gyfaill," achos yr oedd Mr. Simon ei hun yn deud wrtha i ddoe ddwaetha'n y byd fod ei achos o'n debyg o ddwad o flaen eglwys Bethel yn fuan."
Trawyd Dafydd â mudandod a phoenwyd ef yn fawr. Pan ddaeth Dafydd adref, pwy oedd yn ei dŷ yn ei ddisgwyl ond y Didymus y cyfeiriwyd ato yn barod, a gyfrifid gan rai o'r brodyr fel gŵr o ymadroddion caled. Pan ddeallodd Didymus fod y sôn yn ddieithr i Dafydd Dafis, adroddodd iddo'r cwbl a wyddai am yr helynt. Cafodd Dafydd waith peidio â llesmeirio. Yr oedd bron yn anhygoel ganddo y gallasai'r siarad fod mor gyffredinol ar bwnc mor bwysig, a'r cyfan, megis, tu ôl i'w gefn ef. Arferai dybied bod yr eglwys yn gwerthfawrogi ei wasanaeth fel blaenor, ac er na choleddai syniadau uchel am ei alluoedd, yr oedd ganddo ymwybyddiaeth nad oedd yn ôl i neb am ffyddlondeb ac o wneud ei orau. Pruddhaodd, ar y pryd, wrth wrando ystori Didymus, a dechreuodd feddwl nad oedd iddo le ym marn na serch ei gydswyddog, nac yn eiddo'r eglwys. "Beth a ddywed y cyfeillion sydd yn meddu barn ar y mater?" gofynnai Dafydd i Didymus.
"Chwi wyddoch," ebe'r anghredadun, "y gellwch gyfrif y rheini ar fysedd un o'ch dwylo, a chwi ydyw'r cyntaf ohonynt i mi siarad ag ef ar y mater."
Bydae'r achos yn dwad o flaen yr eglwys, be ydi eich barn chi, Thomas, am y gŵr?" gofynnai Dafydd.
"Fy marn i ydyw," ebe Didymus, "fel y byddan nhw'n dweud mewn 'Steddfod, nad ydi o ddim yn deilwng o'r wobr, ac mai gwell ydyw gadael y pwnc i ymgeisio arno eto, os ydech chi'n dallt fy meddwl i. Beth ydyw eich barn chwi, Dafydd Dafis?
"Tueddu yr ydw i i synio 'run fath â chi," ebe Dafydd. Ond hwyrach ein bod 'n dau 'n gwneud cam â'r gŵr. Nid ydyw'n iawn barnu dyn wedi ei glywed ddim ond unwaith. Dichon fod Mr. Simon yn ŵr rhagorol, ac na allwn gael ei well, ond, a dweud y lleiaf, yr wyf yn meddwl bod Phillips wedi bod yn rhy brysur—yn rhy brysur o lawer. Nid chware plant ydi galw dyn i fugeilio eglwys. Mae isio cymryd pwyll mawr, a gweddïo mwy na mwy am gyfarwyddyd. Gwell ydi'r drwg a wyddom na'r drwg nas gwyddom. 'Wnaeth y dyn ddim argraff neilltuol ar fy meddwl i, ond hwyrach mai arna' i 'roedd y bai. Mi wn 'mod i'n rhy dueddol i sylwi ar bethe bychain, ddaru mi ddim licio i weld o'n gwisgo modrwy am ei law. Ddaru chi sylwi ar hynny?
"Do, debyg," ebe Didymus.
"Yr oedd y wisg orau wedi ei dwyn allan, ac yr oedd y fodrwy am ei law, ac oni bai i mi ddarganfod fod y llo pasgedig heb ei ladd, mi faswn wedi dwad i'r casgliad mai Mr. Simon oedd y Mab Afradlon, y clywsom ni gymaint o sôn amdano."
"Wn i ddim a ydw i'n ych dallt chi," ebe Dafydd yn ei ddiniweidrwydd, "ai'ch meddwl chi ydi wrth ddeud bod y llo pasgedig heb ei ladd, mai pregethu'n sâl yr oedd Mr. Simon?"
"Nid hynny'n unig," ebe Didymus, "ond eglur ydyw na allasai fo bregethu bydase fo wedi ei ladd, oblegid, mi gymra fy llw, nad ydyw Mr. Simon yn awr, ac na fydd o byth, yn un o'r rhai hynny y dywedir amdanynt eu bod wedi marw yn llefaru eto.'
'Rydech chi'n rhy at o fod yn llawdrwm, Thomas," ebe Dafydd. "Mae'n bur amlwg fod y dyn wedi pasio'n dda yma gyda'r bobol. os ydi'r siarad amdano mor ffafriol ag yr ydech chi'n deud. Ac y mae o wedi 'i ordeinio hefyd rhaid fod rhwbeth ynddo, ne chawse fo mo'i ordeinio."
"Chwi wyddoch, Dafydd Dafis," ebe Didymus, “fod llawer sgil i gael Wil i'w wely. Nid ydyw'r ffaith fod Mr. Simon wedi ei ordeinio yn profi ei fod na Phôl na Pholos. Mi wn am ambell un digon dienaid a gysegrodd flynyddoedd, ac a aberthodd bopeth, o'r aderyn to at y bustach, i ennill y corn olew, ac wedi ei gael, na wnaeth ddim ond dibynnu ar gorn gwddw; ac un o'r rheini ydyw Obediah Simon—dyn yn dibynnu ar nerth corn gwddw. Ond, wrth gwrs, mae'r dyn yn dibynnu ar y peth gorau sydd ganddo. Ac am ei ddwyn o flaen yr eglwys, y mae hynny cystal â bod wedi digwydd, oblegid y mae'r Eos wedi seinio ei glodydd yng nghlust pob aelod o'r eglwys, ac wedi glân ddrysu arno, a'r rheswm am yr holl sêl ydyw fod Obediah Simon yn gerddor. Dafydd Dafis, os na rowch chi'ch wyneb yn benderfynol yn erbyn y symudiad yma, mi af i berthyn i Seintiau'r Dyddiau Diweddaf."
Prin yr oedd y gair olaf allan o enau Didymus na ddaeth Eos Prydain i mewn. Ni byddai ef un amser yn mynychu'r Cyfarfodydd Misol, ond, fel Methodist a diacon, byddai'n arferiad dieithriad ganddo ymweled â Dafydd Dafis bob mis, er mwyn cael hanes y Cyfarfod Misol. A diamau mai gyda'r amcan hwn y daethai i dŷ Dafydd Dafis y noson hon. Ni wyddai wrth gwrs, fod Didymus yno o'i flaen, onid e, hwyrach, y buasai yn aros hyd nos drannoeth.