Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion/Dafydd Nanmor

← Dafydd Ifan ab Einion

Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)

Dafydd, Robert

DAFYDD NANMOR.—Saif Nanmor yn Swydd Feirion, er ei fod yn rhan o blwyf Beddgelert.^[1] Trigai Dafydd Nanmor yn Ngae Ddafydd, ger Hafodgaregog, hen balas Rhys Goch Eryri.

Dywed rhai mai mab mabwysiedig i Rhys oedd Dafydd, dywed eraill mai mab ordderch iddo oedd; ond nid ydym ni yn alluog i benderfynu. Dywedir hefyd ddarfod i Rhys roddi tyddyn i Dafydd, ac iddo yntau ei alw ar ei enw ei hun yn Gae Dafydd. Yr oedd yn ei flodau tua'r flwyddyn 1440, a bernir iddo farw tua 1460. Yr oedd yn Eisteddfod fawr Caerfyrddin yn y flwyddyn 1441; ac fel y dywed yr hanes, "Gwilym Tew o Dir Iarll, a Dafydd Nanmor, a gaed yn oreuon eu gwybodau a'u hawen; a mwyaf ei orchest ar gerdd dafod y bernid Dafydd Nanmor, ac hefyd am ddefodau Llysoedd Tywysogion Cymru hyd ag a barant." Dywed awdwr galluog "Hanes plwyf Beddgeleit" fod Dafydd Nanmor yn fardd rhagorol, a'i fod yn berchen awen gref, a theimlad dwfn, ac yn feistr trylwyr ar y caethfesurau. Dywed awdwr arall fod ei farddoniaeth yn fwy awenyddol a gorchestol nag eiddo nemawr un o feirdd dysgedig yr oes hono. Rhoddwn yma restr o'i ganeuon, yr hon sydd i'w gweled yn nhraethawd galluog Mr. William Jones, ar Hanes plwyf Beddgelert ":—

1, Cywydd i Harri, Iarll Rismwnt; 2, i Siasper, Iarll Penfro; 3, 4, 5, 6, 7, i Rhys o'r Tywyn; 8, 9, Marwnadau i Iarll Rismwnt; 10, i Dafydd ab I. ab Einion; 11, Marwnad i Rhys ab Meredydd; 12, i ddau fab Owen Tudur o Fôn; 13, i Gwilym Fychan o Rydhelyg; 14, i Syr S. Bawain, o'r Trallwng; 15, i Syr Dafydd ab Tomos; 16, Marwnad Tomos, Arglwydd y Tywyn; 17, i Wallt Merch; 18, Marwnad Merch; 19, i Wen o'r Ddol; 20, Y paun yn llattai ati; 21, i Fair; 22, Arwyddion dydd y Farn; 23, Addefiad Pechodau; 24, Cywydd o enwau Duw; 25, i'r Blaned Sadwrn; 26, i'r Cusan; 27, Y Cae Bedw; 28, Brut; 29, Marwnad Reinallt Fardd; 30, Damon a Phides; 31, Awdl Fraith; 32, i Harri VII., pan yn faban yn ei gryd; 33, Awdl i Wm. o Northylon. Y mae y rhan fwyaf o'r rhestr uchod mewn llawysgrifen, ac y mae llinellau cyntaf o 31 o'i gywyddau yn argraffedig ar glawr y Greal. Y mae tri Chywydd a dwy Awdl o'r rhestr yn argraffedig yn Ngorchestion Beirdd Cymru. ac y mae ei Gywydd i Dafydd ab I. ab Einion ' yn argraffedig yn y Brython, Cyf. 4, t.d. 380. Y mae ben ysgriflyfr yn y Gywreinfa Brydeinig yn dywedyd mai yn Tŷ Gwyn ar Daf y claddwyd D. Nanmor.

Nodiadau

1. Symudwyd plwyf Nantmor o Feirion i Sir Gaernarfon ym 1895