Neidio i'r cynnwys

Tudalen:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu/102

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

XIII.
ATGOFION AM Y DIWYGIWR.

Y mae deng mlynedd a thrigain er Diwygiad '59, ac o'r rhai sy'n fyw yn awr a welodd ac a glywodd y Diwygiwr ychydig sydd a fu'n ddigon sylwgar ar y pryd i allu tystiolaethu dim yn bendant am dano heddiw. Ysgrifennais at bedwar o brif weinidogion Cymru sy'n tynnu'n agos at y pedwar ugain a deg, sef, y Parchedigion D. Avan Richards (A.), Hugh Hughes (W.), J. Cynddylan Jones a T. Jones Humphreys (W.). Nid oes gan y ddau gyntaf ddim i'w ddywedyd am na'r Diwygiwr na chychwyn y Diwygiad, ac y mae'r ddau hynafgwr arall yn gynnil eu sylwadau a phrin eu geiriau. Praw hyn bod galw cryf, a galw buan, os galw o gwbl, am gasglu ar unwaith bopeth a ellir ei gasglu am Humphrey Jones. Dywaid y Doctor Cynddylan Jones:

Byddai yn dda gennyf allu eich cynorthwyo yn eich hymgais i ysgrifennu cofiant i'r diweddar Humphrey Jones. Yr ydych yn crybwyll y cwbl yr wyf fi yn ei gofio. Daeth o'r America â thân y Diwygiad yn llosgi ynddo; bu am ychydig ddyddiau tua Thaliesin. Aeth oddiyno i Bontrhydygroes, cynhaliodd gyfarfodydd diwygiadol yn ardal Ysbytty, catchodd y tân diwygiadol yn Dafydd Morgan, ac aethant eu dau i gynnal cyfarfod yn Nhregaron. Collais olwg ar Humphrey Jones o hynny allan. Awyddais yn fawr ei weled a'i glywed, ond ni chefais y fraint. Bu yn lletya yn Aberystwyth, ond ni chefais gyfle erioed i'w weled. Un peth sydd sicr—efe gychwynodd y tân yng Nghymru. Paham yr ymneilltuodd mor gynnar sydd ddirgelwch i mi."[1]

Ysgrifennodd yr Hybarch T. Jones Humphreys yntau y gair hwn:

"Ychydig yw fy adgofion am y Parch. Humphrey

  1. Llythyr, Gorffennaf 16, 1928.