Beryl/Pennod V
| ← Pennod IV | Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona) |
Pennod VI → |
V.
Ni cheisiwn, Iôr, Dy nodded
Rhag lladron daear lawr,
Ond cadw ni rhag colli'r swyn
Sydd inni yn y wawr;
Rhag myned heb ryfeddu
Heibio i'r rhos a'i sawr ;
Rhag clywed dim yng nghân y llwyn
Na chân y cefnfor mawr.
—CYNAN.
A HWY'N gweithio felly, aeth y gaeaf heibio'n fuan. Blodeuodd y lili wen fach, y crocus, a chennin Pedr yn y pâm blodau oedd ar ganol y lawnt, ac yr oedd y llwyn o "gyrens bant" yn ei ogoniant ar glawdd yr ardd. Pan fyddai Mr. Arthur yn trin ei ardd yn y gwanwyn, gwnâi ef y gwaith hwnnw i gyd ei hunan,—ni welid ef byth heb sbrigyn bach o "gyrens bant" yn nhwll botwm ei gôt. Yr oedd y llwyn hwnnw wedi bod rywbryd yn tyfu yng ngardd ei hen gartref, a dygai ei aroglau atgofion melys a phrudd iddo. Yr oedd yr un aroglau ryw ddiwrnod i ddwyn atgofion eraill i'w blant.
Un hwyr ym mis Mai, pan oedd y tri phlentyn hynaf a'u rhieni ar swper yn y gegin orau, dywedodd Beryl yn sydyn, "Blwyddyn i heno yr oedd Mr. Goronwy yma."
"Wel, ie'n wir," ebe'r tad. "Beth wnaeth iti gofio hynny mor sydyn?
"Y llwyn rhosynnau gwynion a'r syringa yna a ddaeth â'r peth yn ôl imi," ebe Beryl. Y maent ar flodeuo, ac y mae'r awel heno'n rhoi rhyw olwg hiraethus arnynt.
"Fel yna'n union yr oeddynt flwyddyn i heno."
"Yr oeddwn i'n meddwl y byddai Ifan a ninnau'n para i ysgrifennu'n gyson at ein gilydd," ebe Mrs. Arthur, "ond dim ond un llythyr a ysgrifennodd ef a ninnau."
"Y mae gormod o frys ar bobl yr oes hon i ysgrifennu llythyrau,' ebe Mr. Arthur, ond petai galw am hynny, gallai ef a ninnau ysgrifennu bryd y mynnem."
"Gallai ef farw, a ninnau heb wybod dim am hynny, a gallai'r un peth ddigwydd i ninnau, ac yntau heb wybod dim," ebe Mrs. Arthur.
"Wedi i mi basio'n ddoctor, byddaf yn mynd i America," ebe Eric.
"Gallaf fynd i weld Mr. Goronwy wedyn.'
Byddaf fi'n debyg o fynd o'th flaen di," ebe Nest. "Byddaf fi'n siwr o ddod yn gantores cyn y deui di'n ddoctor, a byddaf yn mynd i America i ganu gyda chôr."
"Pa bryd yr ei di, Beryl?" ebe Eric.
"Nid i America y byddaf fi'n mynd, ond i'r Cyfandir,—i Ffrainc," ebe Beryl. "Wedi imi gael lle mewn ysgol, byddaf yn treulio pob gwyliau yn Ffrainc. Bydd yn rhaid imi siarad Ffrangeg yno. Dyna'r ffordd orau i ddod i siarad yr iaith yn berffaith."
"Ie, tebyg mai gadael eich mam a tad a'ch wnewch i gyd ryw ddiwrnod," ebe Mrs. Arthur yn brudd.
"Dyna yw rhan rhieni plant fel rhieni adar," ebe'r tad, "porthi eu rhai bach, eu dysgu i hedfan, yna eu gwylio'n mynd dros y nyth a cholli golwg arnynt.'
Edrychodd y tri phlentyn yn syn ar eu rhieni am funud. Yna dywedodd Beryl:
"Ond nid yw'r adar bach yn dod yn ôl i'r nyth ar ôl mynd oddi yno unwaith. Byddwn ni'n dod yn ôl, a dyna hyfryd fydd cael dod,— un o'r lle hwn a'r llall o'r lle arall."
"Bydd Dr. Eric Arthur yn dod yma o Lundain ac yn mynd â chwi allan am reid," ebe Eric."
"Newydd ddweud wyt ti mai yn America y byddi di," ebe Nest.
"Mynd i America am wyliau y byddaf. Yn Harley Street, Llundain, y byddaf yn byw. Yno y mae'r doctoriaid mawr yn byw," ebe Eric.
"Bydd Geraint ac Enid gyda chwi ar ôl i ni eich gadael," ebe Beryl.
Symudodd Nest yn nes at ei mam, cydiodd yn ei braich, a rhoi ei phen euraid i bwyso arni.
"Diolch nad oes eisiau meddwl am flynyddoedd eto am iddynt hwy, eu dau fach, ein gadael," ebe'r fam.
"Ie," ebe Mr. Arthur, "peidiwch chwithau eich tri â rhoi gormod o'ch meddwl ar ddod yn fawr, yn bwysig, ac yn gyfoethog. Y mae mwy o eisiau meddwl am fod yn dda, yn ddefnyddiol, yn siriol ac yn garedig, pa le bynnag y byddoch. Y peth pwysig yw medru byw i fod o les yn y byd, a gwneud ein dyletswydd tuag at bawb. Y mae pobl dlawd a dinod yn aml yn bobl dda ac yn bobl hapus hefyd."
"Ond os byddwn ni'n glefer ac yn gyfoethog, bydd gennym fwy o gyfle i wneud daioni yn y byd," ebe Eric wedi meddwl tipyn.
"Efallai hynny," ebe'r tad.
"Ac ni hoffech chwi ddim inni aros gartref nac aros yn yr ardal hon o hyd," ebe Beryl.
Na," ebe'r tad. "Credaf y dylai pob plentyn gael ei gyfle i ymladd ei ffordd trwy'r byd ei hunan, heb ddibynnu ar ofal a chysgod ei rieni. Dyna pam y mae eich mam a minnau yn rhoi addysg i chwi. Bydd yn rhaid i chwi ddewis eich llwybr wedyn a'’i gerdded eich hunain, er y byddwn ni yma, OS cawn fyw, yn meddwl amdanoch, yn gweddïo drosoch, ac yn disgwyl eich gweld yn dod yn ôl."
Ie, blant bach, gobeithio y cawn ni ein dau fyw i'ch gweld wedi tyfu'n blant da ac yn dod ymlaen gyda'ch gwaith," ebe Mrs. Arthur.
Wedi tipyn o siarad pellach cyn codi oddi wrth y ford, aeth y tri phlentyn i'w gwelyau'n ddistawach nag arfer. Yna dywedodd Mrs. Arthur wrth ei phriod :
"Yr amser hapusaf i dad a mam", ebe Owen, yw yr amser pan yw'r plant yn fach, cyn i gysgod yr ymadael ddod rhyngom."
"Nid wyf yn siwr o hynny," Mr. Arthur. "Onid yr amser hapusaf i ni a fydd hwnnw pan welwn hwy'n llwyddiannus mewn bywyd,—yn dwyn ffrwyth ar ôl ein gofal a'n llafur ni trostynt?"
"Efallai mai chwi sydd yn iawn," ebe Mrs. Arthur.